Mevduat faizi yüzde 20’yi de aştı

Mevduat faiziyle ilgili olarak elimizde iki veri seti var. İkisinin de ana kaynağı tabii ki bankalar ama bu verileri derleyip toparlayarak kamuoyunun bilgisine sunan Merkez Bankası.

Bu veri setlerinin biri daha yakın tarihli ve haftalık durumu gösterecek şekilde açıklanıyor. Bu sette bankaların mevduata vadelere göre ortalama ne oranda faiz ödediklerini, bir de tüm mevduatın ortalama faizini görebiliyoruz.

Diğer veri seti ise ilkine göre gecikmeli olarak ve aylık durumu gösterecek şekilde açıklanıyor. Bunda da bankaların vadelere göre mevduata fiilen uyguladıkları en yüksek faizi görme şansımız var.

Ortalama faizi gösteren sette son veri 29 Haziran gününe ait. Fiilen uygulanan en yüksek faizle ilgili veri ise mayıs ayındaki durumu gösteriyor. Bir zaman farklılığı var. Üstelik verilerin biri haftalık, biri aylık; o yüzden ortalama faizle fiilen uygulanan en yüksek faizi güncel bir şekilde karşılaştırma olanağı sınırlı.

Bu karşılaştırmayı şu aşamada mayıs için yapabiliriz ve öncelikle bunu yapmakta yarar var.

Vatandaşın pazarlık gücü arttı

Bankalar mayıs ayında bir aya kadar vadeli mevduata ortalama yüzde 12.61 faiz uyguladı. Oysa mayıs ayında bir ya da birden fazla bankanın, kaç liraya olduğunu bilmediğimiz şekilde, bir veya birden çok mudiye yüzde 18.40 faiz uyguladığını görüyoruz. Yüzde 18.40, fiilen uygulanan en yüksek oran. Ortalama faiz olan yüzde 12.61 ile arada tam 5.79 puanlık bir fark var.

Bu farkı bütün vadelerde görüyoruz. En büyük fark vadesi bir aya kadar olan mevduatta. İkinci en yüksek fark ise yüzde 4.88 ile bir yıldan uzun vadeli mevduatta gözleniyor.

Yani ortalama faiz, fiilen uygulanan en yüksek orana göre çok düşük.

Daha önce de vurguladık, şubeye gidilerek hesap açılmak istendiğinde hala tek haneli çok az faiz öneriliyor, ATM’lerden açılan hesaplarda faiz biraz artıyor, internetten yapılan işlemlere ise daha yüksek faiz veriliyor. Ama artık bu aşama da geride kalmış gibi. Vatandaşın faiz konusunda banka ile pazarlık gücü inanılmaz yükseldi.

Ama işte pazarlık etmeyen vatandaşlar sayesinde bankalar ortalama oranı çok aşağıda oluşturabiliyor. Örneği aktardık; mayısta bir aya kadar vadeli mevduatta ortalama oranla en yüksek oran arasında 5.79 puan fark oluşmuş.

Faiz yüzde 20’yi çoktan aştı

Peki faiz haziranda hangi düzeylere çıkmış olabilir, ona bakalım. Haziranda en yüksek ortalama faiz yüzde 19.96 ile bir yıla kadar vadeli mevduatta oluştu. Bu vade için mayıs ayındaki ortalama yüzde 14.54 düzeyindeydi. Yani ortalama faiz bir ayda tam 5.42 puan arttı.

Ortalaması 5.42 puan artan bu vadede en yüksek faiz yaklaşık bu oranda artmamış mıdır? Öyle olduğunu varsayabiliriz. Bir yıla kadar vadeli mevduatta en yüksek faiz mayısta yüzde 17.82 idi. Bu oranı 5.42 puan artıralım, bulacağımız oran yüzde 23’ün üstünde bir düzeydir. En temkinli yaklaşımla bir yıla kadar vadelide fiilen uygulanan faizin yüzde 22-23’lerde olduğunu söyleyebiliriz.

Ortalama şimdiden yüzde 16

Bankaların mevduata uyguladıkları faizin ortalaması haziran ayı sonunda yüzde 16.21’e ulaştı. Ortalama faizde mayıs sonundaki yüzde 13.27’ye göre yaklaşık 3 puanlık bir artış var.

Ortalama faizin giderek artacağı ve temmuz ayı sonuna doğru yüzde 18 dolayına geleceği tahmin ediliyor.

Fonlama maliyetiyle olan makas kapanacak

Bankaların mevduata uyguladıkları faiz büyük ölçüde Merkez Bankası’nın ortalama fonlama maliyetini izliyor. Bu da gayet normal.

Bankalar örneğin 29 Haziran itibarıyla Merkez Bankası’ndan ortalama yüzde 17.77 faizle fon kullanmışlar. Merkez Bankası’na bu faiz ödeneceğine, mevduata yüzde 17.77’yi aşmayacak şekilde daha yüksek faiz verilmesi akıllıca olur.

Tüm oranlara bakılarak “Merkez Bankası’ndan yüzde 17.77 ile para kullanmak varken mevduata niye yüzde 19.96’ya ulaşan faiz veriliyor” diye düşünmek pek doğru değil. Burada bir çelişki yok.

Bir kere Merkez Bankası’ndan kullanılan fon, en fazla bir hafta vadeli. Mevduatta ise vade daha uzun.

İkincisi bazı vadelerde yüksek faiz uygulanıyor ama önemli olan ortalama faizle Merkez Bankası faizi arasındaki denge. Bankalar mevduata ortalamada Merkez Bankası faizinin altında bir faiz veriyorlar. 29 Haziran itibarıyla daralmış olsa da hala 1.56 puanlık bir fark söz konusu. Bu farkın, Merkez faiz indirimine gidemeyeceğine göre, mevduat faizi daha da artırılmak suretiyle biraz daha kapanması beklenir.

Merkez faiz indirimi bir yana 24 Temmuz toplantısında faizi muhtemelen biraz daha artıracak. Dolayısıyla bankalar da Merkez Bankası’ndan yüzde 18 dolayında faizle fon kullanmak yerine vatandaşa daha yüksek faiz verecek.