Mevduat faizi tırmandı gidiyor

Bankaların mevduata uyguladıkları ortalama faiz oranı haziran ayıyla birlikte müthiş bir tırmanışa geçti.

Yılbaşından mayıs ayının son haftasına kadar olan dönemde yüzde 12-13 aralığında seyreden faiz, 25 Mayıs’ta yüzde 13’ü aştı. Tüm bankaların mevduat tutarıyla ağırlıklandırılmış faizini gösteren ortalama oran, 8 Haziran’da yüzde 14’ün, 15 Haziran’da ise yüzde 15’in üstüne çıktı.

Yılbaşında yüzde 12’nin biraz üstünde başladığımız yolculukta haziranın ortası itibarıyla yani beş buçuk ayda tam 3 puanlık bir artışla karşı karşıya kaldık.

Ortalama faizdeki artış 3 puan düzeyinde ama bazı vadelerde çok daha yüksek artışlar görüldü. Bir yıla kadar vadeli mevduatın faizi beş buçuk ayda tam 4.70 puan arttı. Aynı şekilde bir yıldan uzun vadeli mevduatın faizinde de 4.44 puanlık artış görüldü.

Ortalama artışın 3 puanda kalmasını üç ve altı aya kadar vadeli mevduatın ortalama faizindeki artışların düşük oluşması sağladı. Bu beş buçuk aylık dönemde üç aya kadar vadeli mevduatın ortalama faizi 2.96, altı aya kadar vadeli mevduatın ortalama faizi ise 3.02 puan arttı.

Ortalama buysa...

Aktardığımız bu oranların kaynağının Merkez Bankası olduğunu belirtelim. Merkez Bankası da bu verileri bankalardan derliyor.

Merkez Bankası, mevduat faiziyle ilgili olarak temelde iki oran açıklıyor. Bunlardan biri “stok” ve “akım” veri ayrımında yazımıza da konu olan tutarla ağırlıklandırılmış ortalama oranlar. Bizim aktardığımız akım veriler. Yani ilgili tarih itibarıyla geriye doğru bir hafta içinde açılan mevduatın faizi. Stok veriler ise söz konusu tarihteki toplam mevduatın ortalama faizini gösteriyor.

Merkez Bankası ağırlıklı ortalama faiz dışında bir de “fiilen uygulanan en yüksek faizi” açıklıyor. Mevduat tutarıyla ağırlıklandırılmış ortalama faiz 15 Haziran itibarıyla örneğin bir yıla kadar vadeli mevduatta yüzde 18.28’e ulaşmış durumda. Dolayısıyla bu vadede yüzde 18.28’in altında faiz olduğu gibi, bu düzeyin üstünde de faiz uygulanıyor. Ne var ki, fiilen uygulanan en yüksek faize ilişkin veriler daha gecikmeli açıklanıyor. Bu detayda son veri nisan ayına ait.

Haziran verilerini görmemize daha çok var. Ama şunu söyleyebiliriz, belli ki haziranda bir yıla kadar vadeli mevduatta yüzde 20’yi zorlayan, hatta aşan oranlarla karşılaşacağız.

Merkez artırınca...

Merkez Bankası’nın fonlama faizini 24 Mayıs’ta yüzde 13.50’den yüzde 16.50’ye, 7 Haziran’da ise yüzde 17.75’e çıkarması bankaların mevduat faizine anında yansımış durumda.

Bu yansıma grafikte aktardığımız ortalama faizde değil de daha çok bir yıla kadar vadeli mevduat faizinde kendini gösteriyor.

Mevduatta vadelere göre faiz artışı nasıl mı seyrediyor... Merkez Bankası faizi 24 Mayıs’ta artırdı ama bu tarihe ilişkin veri olmadığı için faiz artışı baz tarihini 18 Mayıs’tan başlatarak aktaralım.

Mevduat faizi, fonlama maliyetinin artırıldığı son dönemde, yani 18 Mayıs’tan 15 Haziran’a kadar olan dönemde ve yılbaşından 15 Haziran’a kadar olan dönemde sırasıyla şöyle değişti:

Bir aya kadar vadeli mevduatın faizi 2.33 ve 3.19 puan.

Üç aya kadar vadeli mevduatın faizi 2.48 ve 2.96 puan.

Altı aya kadar vadeli mevduatın faizi 2.23 ve 3.02 puan.

Bir yıla kadar vadeli mevduatın faizi 4.59 ve 4.70 puan.

Bir yıldan uzun vadeli mevduatın faizi 3.16 ve 4.44 puan.

Tüm mevduatın ortalama faizi ise 2.27 ve 3.02 puan.

Merkez Bankası’nın ortalama fonlama maliyeti ise 18 Mayıs’tan 15 Haziran’a kadar 3.88 puan arttı. Fonlama maliyetinde yılbaşından 15 Haziran’a kadar olan dönemde gerçekleşen artış ise 4.63 puan düzeyinde.

Bankalar Merkez Bankası’ndan şu an yüzde 17.75 faizle kaynak kullanabiliyor. Dolayısıyla mevduata bu düzeyde faiz veriliyor olmasında şaşılacak bir yön yok. Kaldı ki Merkez Bankası’nın hangi yolla fonladığına bağlı olarak yeni bir karar alınmasa bile bu oranın üstüne çıkılması da mümkün. Nitekim 22 Haziran’daki ortalama fonlama maliyeti yüzde 17.76 olarak gerçekleşti.

Merkez Bankası döviz kurunda yaşanabilecek yeni artışları frenlemek isteyecektir. Aynı şekilde TÜFE’de haziran sonunda çıkılacağı tahmin edilen yüzde 13’ten sonra daha düşük oranlara gelinmesi arzulanacaktır. Bunları sağlayabilmek için de Merkez Bankası yeni faiz artışlarına gidebilir. O durumda mevduat faizi de doğaldır ki daha da artacaktır.

Haliyle kredi faizi de...

Mevduat faizi böylesine tırmanmış giderken bunun kredi faizlerine yansımaması tabii ki düşünülemez. Kredi faizlerinde de kayda değer artışlar yaşanıyor.

Yine Merkez Bankası verilerine göre ihtiyaç ve taşıt kredileriyle ticari kredi faizleri bir süredir yüzde 20 sınırını aşmıştı, artık oranlar yüzde 25’e doğru gidiyor.