Mevcut şartlarda Bütçe açığını eleştirmek zor
Önceki gün Ocak-Ağustos bütçe rakamları açıklandı. Yılın ilk 8 ayında bütçe geliri 220 milyar TL gideri 229 milyar TL açık 8.5 milyar TL . Geçen yılın aynı döneminde bütçe 2.1 milyar TL fazlalık verdiğinden, bu yılın açık rakamı endişe yarattı. Yılın son aylarında harcama kalemleri daha hızlı artar. Bunun anlamı yıl sonunda açığın daha da büyüyeceğidir. Bütçe gelirinin artması genelde ülkede ekonominin büyümesine, büyüme sonucu oluşan geliri elde edenlerin gelirleri ölçüsünde vergi ödemelerine bağlıdır. (1) Bizde vergi sistemi bozuk. Varlıklılardan gelirleri ölçüsünde vergi alınamıyor. (2) Ekonomi yeterince büyümüyor. Büyüme yavaşlayınca bütçenin gelirleri de azalıyor. Yılın ilk 8 ayında başlıca harcama kalemlerindeki artış şöyle: Devlet, personeline 68 milyar TL , mal ve hizmet alımına 17.8 milyar TL , SGK açıklarını kapatmaya 44.8 milyar TL , kamu yatırımlarına 12.6 milyar TL , faize 36.2 milyar TL ödenme yapmış. Geçen yılın aynı dönemine göre toplam giderlerdeki artış 32.1 milyar TL bunun 10.6 milyar TL'si personel ödemelerindeki artıştan geliyor. Mal ve hizmet alımlarına harcanan para artmamış. SGK açıklarına giden parada 8.8 milyar TL , diğer cari transferlerde 8.9 milyar TL artış var. Yatırım harcamaları artmamış. Faiz ödemelerindeki artış 4.5 milyar TL. Bunlar bütçenin gider kalemlerindeki gelişmeler.
Gelelim bütçenin gelir rakamlarına. Eski yıllarda özelleştirme gelirleri ile vergi barışı nedeniyle elde edilen ek gelirler bütçede olağan vergi gelirlerine ekleniyordu. Ekonominin canlı olduğu dönemde olağan vergi gelirleri özellikle KDV, ÖTV gelirleri bütçeye önemli kaynak sağlıyordu. Ekonomi 2012 yılında yavaşlayınca KDV ve ÖTV gelirlerinde de önemli ölçüde duraklama görüldü. Geçen yıl Ağustos ayında, bir önceki döneme göre yüzde 63.1 oranında artış gösteren dahilde alınan KDV bu yıl ilk 8 ayda sadece yüzde 2.6 oranında arttı. Geçen yıl yüzde 5.9 artan ÖTV, bu yıl yüzde 6.4 arttı. İthalde alınan KDV'de geçen yıl artış yüzde 16.6 iken, bu yıl sıfır oldu. Geçen yıl yüzde 22.1 artan toplam vergi gelirleri bu yıl yüzde 7.5 arttı.
Sonuçta bu yıl bütçenin gelirleri toplam olarak 21.4 milyar TL. artarken giderlerdeki artış 32.1 milyar TL. oldu. Ekonomideki yavaşlamanın bütçe gelirleri üzerindeki eksiltici etkisini görüyoruz da, terör nedeniyle artan güvenlik harcamalarının bütçe giderlerini nasıl artırdığını takip edemiyoruz. Gerçekçi olalım, her gün uçaklar, helikopterler kalkıyor. Bombalar atılıyor. Güvenlik güçleri devamlı hareket halinde, Mermiler yakılıyor. Bütün bunların bütçe giderlerine ek yükü var. Bütün bunlar dikkate alındığında, bütçe açığının gene de makul büyüklükte olduğu söylenebilir.