Mesleki eğitimde yeni vizyon, yeni stratejiler gerekiyor..

Geçtiğimiz günlerde Gebze’de konuşlanmış bir OSB'de yansanayi olarak çalışan bir işletmenin sahibi arkadaşımı ziyarete giderken bölge içindeki bir çok fabrikanın duyuru panolarında sıkça rastladığım “elektrikçi, elektronikçi, CNC operatörü, sertifikalı kaynakçı elemanlar aranıyor” türünden ilanlar dikkatimi çekmiş bunu arkadaşıma sormuştum...

Arkadaşım çok kısacaca “Bu sorun sadece bizim OSB'deki fabrikaların değil Türkiye’deki bütün fabrikalarım sorunu olarak görmemiz gerekiyor cevabını alınca ofise döndüğümde, temmuz ayında kamuoyuna açıklanan “Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi (e-Mezun) 2017 Yılı Raporu”nu bir kez daha okumak oldu. Sanat Enstitüsü torna-tesviye bölümü çıkışlı makine mühendisi olarak, meslek liselerini iş yaşamımda hep önemsemiş bulunduğum tüm görevlerde bu liselerin gelişmesine mezunlarının iyi koşullarda çalışmalarına, işletmelerin nitelikli kalifiye eleman ihtiyaçlarını karşılama bağlamında destek olmaya çalışan biri olarak rapora bu açıdan bakmaya çalıştım.

Öncelikle raporu hazırlayanlara teşekkür etmek isterim.

Genel Müdürlük, son 10 yılda meslek liselerinden mezun olanların katıldığı ve okul sonrası yaşanan sürece ilişkin raporunu”15 Aralık 2015-28 Nisan 2017 tarihleri arasında e-Mezun web sitesinde yer alan anketleri cevaplandıran 32 bin 734 mezun öğrenci ile 8 bin 379 işletme yetkilisinden elde edilen verilere dayalı olarak Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının İzlenmesi (e-Mezun) 2017 Yılı Raporu'nu haziran ayında açıkladı..

Ülkemizde mesleki ve teknik ortaöğretimde halen 54 meslek alanında eğitim verilmekte raporun özellikle mesleki eğitim görenlerin ve işverenlerin verdikleri cevaplar bölümlerini sizlere sunmak isterim;

- Ankete cevap veren mezunların yüzde 49.82’sinin kız, yüzde 50.18’inin ise erkek olduğu görülmekte.

- Mezunların, bölümlere göre dağılımına bakıldığında, bilişim teknolojileri, çocuk gelişimi ve eğitimi, elektrik-elektronik teknolojisi, muhasebe ve finansman, hemşirelik ve makine teknolojileri alanlarından mezun olan öğrencilerin anketlere daha çok ilgi gösterdikleri veya anketlerin bu meslek alanlarındaki mezunlara daha fazla ulaştığı söylenebilir.

- Mezunların yüzde 69.15’i okulda verilen eğitim-öğretimden çok ve oldukça düzeyinde memnun oluklarını ifade etmişler.

- Mezun olduğunuz alanı isteyerek mi seçtiniz? sorusuna ise olumlu cevap verenlerin oranı yüzde 79.07

- Mezun olduğunuz alanı başkalarına da tavsiye eder misiniz? sorusuna yüzde 84.79 evet ederim cevabı verilmiş.

Öğrencinin mezun olduğu alanı başkalarına tavsiye etmeme nedenleri ise şöyle sıralanmış;
Bulunduğum bölgede alanımda iş imkânının olmaması, yüzde 16.02 ile ilk sırada, yüzde 14.03 ile mezun olduğum alanı/dalı sevmemem en çok belirtilen ikinci görüş. Üçüncü sırada ise yüzde 13.95 ile “Sektörde yeterli ücretin verilmemesi” sebep olarak gösterilmiş.

Diğer görüşlerden biri yüzde 11.65 ile “Alanımın çalışma şartlarının ağır olması” olarak ön plana çıkmakta.

Yükseköğretime devam etme durumları;

- 2 yıllık yüksekokula sınavsız geçişle girdim ve devam ediyorum/bitirdim: %50.26

- 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim: %8.02

- Eğitim aldığım alan dışında 4 yıllık yüksekokula/fakülteye devam ediyorum/bitirdim: %7.29

- Öğrenci seçme ve yerleştirme sınavına hazırlanıyorum: %24.03

- Yükseköğretime gitmeyi düşünmedim: %10.40

- Bir işte çalışma durumu: Mezunların %22.47’si çalıştığını, %22.95’i halen çalışıyor olduğunu ve %54.58’i ise hiç çalışmadığını belirtmiştir.

- İşlerini bulma yöntemleri: %37.27’si tanıdık vasıtasıyla, %21.71’i bireysel başvuru yaparak, %9.55’i işletmede beceri eğitimi/staj yaptığım işyerinde, %8.18’i mezun olduğum okul aracılığı, İŞKUR aracılığı ile, 5.41 derken, %5.66’sı Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) ile işlerini bulduklarını ifade etmişler.

Mezunların %62.78 KOBİ'lerde çalışmakta, kendi hesabıma çalışıyorum diyenler ise %8.73.
Hâlen veya en son çalıştığı işte aldıkları ücret durumu; hâlen çalışanların veya önceden çalışmış olanların %53.36’sının asgari ücret kadar, yüzde 14,74’ü ise asgari ücretin iki katına kadar ücret alırken, sadece %6.30’u asgari ücretin iki katı veya daha fazla ücret aldıklarını belirtmişlerdir.
%25.60 gibi bir kesim ise asgari ücretten daha az ücret aldıklarını ifade etmişler.

Bu verilere göre mezun çalışanların yaklaşık dörtte üçünün asgari ücret veya daha fazla ücret aldıkları görülmekte. Mezunların dörtte birinin asgari ücretin altında maaşla çalışıyor olması, bireylerin işsiz kalmama uğruna bu şartlarda çalışmayı kabul ettiklerini de göstermektedir.

Bu kadar düşük ücret alınması ortaöğretimdeki mesleki eğitimin oranının artırılmasını engelleyen sebeplerden birisi olarak da görülebilir.

Mezunların yaklaşık %74.92’sinin mesleki bilgi/teoriyi yeterince kazandıklarını söylüyorlar..

Okulda kullanılan araç-gereçlerle/makina teçhizatla (%50.73) okullardaki araç-gereç/makine ve teçhizatın işletmelerde kullanılan makine teçhizat ile yeterince uyum göstermediği görülüyor
Çalıştıkları işten ayrılarak işsiz kalma nedenleri ise, %21.68’i verilen ücret tatminkâr olmadığı için, %10.96’sı iş yerinde çalışma şartları ağır olduğu için, %10.35’i işi beğenmedim için, %9.07’si ise sosyal güvencesi (SGK) sağlanmadığı için işinden ayrıldıklarını/ayrılmak zorunda kaldıklarını belirtmişler.

İşverenlerin değerlendirmeleri;

- Anket dolduran 8 bin 342 işletme yöneticisinin %41.79’u işletme sahibi, %29.67’si işletme müdürü/yöneticisi, %15.68’i atölye/birim şefi, %12.86’sı ise eğitim sorumlusu/usta öğretici
işverenlerin nitelikli eleman istihdam etmede zorluk çektikleri oran %79.24 olarak görülmektedir.

- Belirtilen görüşlere bakıldığında, işverenlerin nitelikli eleman istihdam etmede önemli oranda zorluk çektikleri görülmekte.

- Mesleki ve teknik öğretim okulları mezunlarından elde edilen verilerde mezunların büyük çoğunluğunun işsiz olduğu görülürken, işverenin ise nitelikli eleman bulmakta zorluk çektiğini beyan etmesi bir paradoks oluşturmakta.

- Mesleki eğitime yönelik iyileştirme çabalarına rağmen beklenen yada istenilen sonuca varılamadığı görülüyor.

Sonuç olarak öğrenciler ve işverenler bu sistemden memnun değiller..

Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr Ziya Selçuk ekim ayında açıklayacağı milli eğitim vizyon belgesinde mesleki eğitime ilişkin iyileştirmelere ağırlık vereceği umudunu taşıyorum.