Mesai, ücrete dahil olabilir mi?

İşçi ve işveren ilişkisinde kıdem tazminatından sonra en fazla sorun yaşanan konu fazla çalışmadır.

Çalışma sürelerinin fazla olması ve işletmelerin dönemsel yoğun iş temposu gibi nedenlerle yapılan fazla çalışmalarda mesai ücreti ödenmemesi nedeniyle konu arabulucu ve yargıya intikal edebilmektedir.

İş Kanunu uyarınca, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılmaktadır.
Ara dinlenme süreleri çalışma süresi hesabında çalışılmış gibi sayılmaz. Çalışma süresinin ara dinlenmeleri hariç en fazla haftalık 45 saat esasına göre belirlenmesi gerekir.

4857 sayılı İş Kanunu uyarınca, işçiye, kural olarak bir yılda 270 saatten daha uzun süreli fazla çalışma yaptırılamaz.

İşçiye yılda 270 saatten daha uzun süreli fazla çalışma yasağına rağmen fazla çalışma rağmen yaptırılması halinde buna ilişkin ücretinin tamamının bordroya konularak işçiye ödenmesi gerekir.

Uygulamada özellikle beyaz yaka tabir edilen ofis çalışanlarının ücretlerinin fazla çalışma dahil olarak belirlenmesi sıklıkla görülen bir durumdur.

Uygulamada karşılaşılan ve belli koşullarla Yargıtay’ın da kabul ettiği işçinin ücretine fazla çalışma ücretinin de dahil edilebilmesi için işçinin en az asgari ücretin 22,5 saatlik fazla mesai dahil olarak belirlenecek tutardan daha yüksek olması gerekmektedir.
Bireysel iş sözleşmesinde, fazla çalışmaların aylık ücret içinde ödeneceğinin öngörülmesi ve buna uygun ödeme yapılması hâlinde, yıllık 270 saatlik fazla çalışma süresinin ispatlanan fazla çalışmalardan indirilmesi gerekir.

Özellikle fazla çalışma sürelerinin takibine ilişkin bir sistem kurulmalı ve ay içindeki fazla çalışmalar aylık olarak takip edilmeli ve 270 saati aşması halinde ödenmesi yoluna gidilmelidir.
Ayrıca fazla mesai ücretinin ücret içinde kararlaştırılması halinde, iş yerinde haftalık 40 saat çalışma yapılıyor ise kararlaştırılan ücretin 45 saate kadar olan fazla sürelerle ücret ile yıllık 270 saat fazla çalışmayı da kapadığı kabul edilmelidir.

Fazla saatlerle çalışma ücretinin asıl ücrete dahil olması yasal düzenlemelerde yer almamakla birlikte hem doktrindr ve hem yargı kararlarıyla kabul edilmiştir.

Yargıtay, çeşitli yıllarda verdiği çok sayıda kararında yıllık 270 saatlik fazla çalışma ücretinin ücrete dahil olduğu sözleşmelerin belirli koşullar çerçevesinde geçerli olduğunu kabul etmiştir
Fazla çalışma (mesai) ücretinin, asıl ücretin içinde belirlendiği sözleşmelerin geçerliliği için;

- Fazla çalışma ücretinin asıl ücrete dahil olduğuna dair sözleşmelerde açık hüküm bulunması,
- Fazla çalışma süresinin; günlük en çok çalışma süresi olan 11 saati ve yıllık en çok fazla çalışma süresi olan 270 saati geçmemesi,
- Fazla çalışma ücretini de içeren ücretin asgari ücretin üzerinde belirlenmesi,
Gerekmemektedir.

Yani çalışan ücreti en az "asgari ücret + 22.5 saatlik fazla çalışma ücreti" olmalıdır.
Ancak, doktrin ve yargıda kabul gören yıllık 270 saate kadar olan fazla çalışmaların ücrete dahil olması İş Müfettişleri tarafından yapılan denetimlerde kabul edilmediği gibi, hafta tatili ve genel tatil çalışmasına ilişkin ücretlerinin de asıl ücrete dahil olması kabul edilmemekte ve eleştirilmektedir. Bu durum iş müfettişleri tarafından tespit edildiğinde geriye dönük fazla çalışmaların ödenmesi talep edilerek ayrıca idari para cezası uygulanmaktadır.