Merkez nereye koşuyor?
Merkez Bankası hafta sonu sürpriz bir kararla zorunlu karşılıklara yönelik politikasında önemli değişiklikler yaptı. Önceki uygulamaların tersine Para Politikası Kurulu toplantısı beklenmeden yapılan değişiklikler önümüzdeki döneme yönelik önemli ipuçları taşıyor.
Yeni düzenleme ile Türk lirası yükümlülüklerin önemli bir kısmının döviz olarak tutulmasına olanak sağlayan rezerv opsiyon mekanizması katsayıları fiilen düşürülürken yabancı para zorunlu karşılık oranları uzun vade mükafatlandırılacak şekilde yükseltildi.
Şunu Türkçe söyle de anlayalım diyenler için açalım. Merkez Bankası küresel faizlerin uzun süre düşük seyredeceği bir konjonktürde yabancı para ile kısa vadeli borçlanmanın aşırı hızla büyüyerek finansal istikrarı bozmaması için önlem almaya çalışıyor.
Bu amaçla Merkez Bankası yabancı para yükümlülüklere uygulanan zorunlu karşılık oranını bir yıla kadar olanlar için %13’ten %18’e, iki yıla kadar olanlar için %11’den %13’e yükseltirken, üç yıla kadar olanlar için %11’den %8’e indirdi. Beş yıla kadar olanların munzam karşılık oranı neden %6’dan %7’ye artırılıyor diye sormayın ben de anlamadım.
Alınan kararlar sonrası mevcut durumda %11,7 olan zorunlu karşılık oranı %12,8 seviyesine yükselirken bankaların döviz yükümlülükleri için tutmak zorunda olduğu karşılıklarda 3,2 milyar dolar artış sağlanacak. Diğer bir deyişle bankaların döviz cinsi kaynak kullanım maliyeti artacak.
Merkez Bankası yeni uygulamanın bankacılık sisteminin döviz likiditesini etkilemesini engellemek için eş anlı olarak Türk lirası yükümlülüklerin önemli bir kısmının döviz olarak tutulmasına olanak sağlayan rezerv opsiyon mekanizması katsayılarını fiilen düşürdü.
Bilindiği üzere Merkez Bankası Türk lirası yükümlülüklerin %60’ına kadar olan kısmının giderek yükselen ROK oranları ile döviz cinsinden tutulmasına imkan sağlıyor. 2014 Aralık itibariyle bankalar bu imkanın %86’sından, diğer bir deyişle Türk lirası yükümlülüklerin %50’sinin biraz (51.6/60) fazlasından yararlanabiliyorlar.
Banka yeni düzenlemede rezerv opsiyon mekanizmasının fiilen kullanılan dilimlerinde %50’ye kadar olan dilimlerinde ROK katsayılarında 20-30bps indirim yapıyor. %35- %40 aralığı neden 10bps artıyor diye sormayın, ben de anlamadım.
Toparlayacak olursak ROK katsayılarındaki azalma ile bankaların Merkez’de tuttukları döviz cinsi munzam yükümlülükleri 2.4 milyar dolar azalacak. Bu nedenle yapılan değişiklikler bankacılık sektörünün Merkez Bankasında tuttuğu rezervlerde net 700 milyon dolar artışa yol açacak.
İyi hoş da Merkez Bankası 700 milyon dolar rezerv için bankacılık sektörünü etkileyecek bu kadar değişikliği neden yapıyor? Geçtiğimiz üç ayda rezerv opsiyon mekanizmasıyla tutulan rezervlerde altı milyar dolar azalma oldu. Bunun beş milyar doları Aralık ayında Türk lirasındaki değer kaybına paralel gerçekleşti. Banka yeni uygulamasıyla döviz rezervlerinin kalıcı olan kısmını artırdı.
Yeni uygulamanın devam etmesi durumunda Merkez Bankası bugüne kadar vurguladığı otomatik istikrar mekanizması yoluyla oynayan rezervler yerine kalıcı ve uzun vadeli döviz rezervi isteğini ortaya koyacak. Merkez Bankası döviz munzam karşılıklarını artırırken ROK karşılıklarını indirmeye devam edecek. Bu sayede rezervlerinin daha küçük bir kısmı döviz kuru, Fed’in faiz artırması gibi politikalardan etkilenecek.