Merkez neden faiz artırsın ki?
Dumanı iki parmağından iki dudağına tüterken
Neden yeniden yaksın ki tiryakisi sigarasını
Oldukça yüksek sesle ifade edilen bir kaşı duruş vardı; Merkez Bankası (Merkez) son Para Politikası Kurulu'ndan, 25 baz puan da olsa, faiz artışı kararı almış olsundu. Diyelim oldu. Sıcak para içe çekilmiş olmaz mıydı? % 9.5 düzeyiyle pimi çekilmiş bomba gibi duran cari açık, üzerimize şarapnel parçaları olarak düşmez miydi?
Petrol ihraç eden ülkeler son dönemde yatırımlarını bizde değerlendiriyorlar. ABD, AB, Japonya para bastıkça, bir anda, Batı'nın faiz arbitraj cenneti oluverdik. Türkiye, Rusya, Brezilya gibi birkaç ülke; son krizde sıcak para selinden çok büyük zarar gördüler. Özellikle yapısal dinamikleri kökünden sarsıldı. Sıcak para girişinin 3 temel nedeni bulunur. i.) ABD'nin AAA olan notunun düşme olasılığı, ii.) AB'de sorunların derinleşme korkusu, iii.) Brezilya, Tobin vergisi benzeri bir uygulamayla girişlere polisiye bariyer koydu. Ardından faizlerinde dilediği artışa gitti. İç ve dış talebi aynı anda durdurabilme imkanına kavuştu.
Faiz artışı, arının kovanına çomak sokmakla özdeş bir hareket olur
Krizle mücadelenin otobanında genel seyre ters düşen 3 de hız engeli yer alıyor. (a) enflasyon, (b) iç talep, (c) girerken donatıcı çıkarken yıkıcı sıcak para. Çıplak faiz artıran para yönetimi, dış girişlere karşı koruyucu önlemlerle birlikte uygulanmazsa; enflasyon ve iç talebin önünü kesilir. Ama o zaman arının kovanına çomak sokarız. Sıcak para bize doğru hızla akar. Önce dış kaynaklı fon girdiğini, ardından bunun dış ticaret açığına dönüştüğünü ve ne kadar dış açık veriyorsak da o kadar büyüyebildiğimizi hatırlarsak; sıcak paranın çıkarken üretim düşüşüne, işsizlik artışına neden olması engellenemez.
Üç koldan birden krizi çepe çevre sarabilen bir para politikası, günümüz küresel sistemik krizi için maalesef ne FED, ne ECB, ne BOJ tarafından uygulanamıyor. Bu durumda ortaya çıkan tabloda seçenekler ve zorunluluklar bulunuyor.
Seçenekler
1. Faizlerini artırmak zorunda bırakılan gelişen ülkelerle, faizlerini reel sıfır düzeyine çekmiş gelişmiş ülkeler, dünya üzerinde elmanın iki yarısı gibi duruyorlar. TCMB'nin faizlerini artırmak seçeneğinin sonuçları nelerdir? Üretime faturası; artan sermaye maliyetleridir. Öbür taraftan sinek çeken şeker şurubu gibi, uluslararası sıcak parayı üstümüze çekeriz.
2. ABD bir miktarsal gevşetme uygulamak konusunda ayak sürüyor. Borçlanmada limit artışı 2 Ağustos tarihini gösteriyor. Basel 3 uygulanmalı, gölge bankacılığın denetlenmeli, banka ve diğer şirketlerin aşırı risk almasını teşvik eden asimetrik risk getiri ilişkisi ortadan kalkmalıdır. TCMB ise sektör bazlı cari açığın masaya yatırılmasında bakanlıklarla koordineli çalışmalıdır.
3. ABD Hazine bonolarında balon oluşumlarının önüne geçilemedi. Hisse senetlerinde olduğu gibi bonolarda da zaman zaman düzeltime olanak sağlayacak, farklı enstrümanlar denenmelidir. Bunu havuza fazla gelen suya, bir tahliye vanası olarak düşünebiliriz.
Zorunluluklar
Liberalizm, piyasa ekonomisinin işleyişine müdahale etmez. Özel kesimin riskleri, sistemsel bütününün üstüne çöker. Sonuç sistemik olur. Kamu kesimine düşen görevse, farklı yoğunluklu enkaz yığınlarının arasında bir canlılık ibaresi yakalamaktır. Yani para politikasını ve maliye politikasını krize göre kurar; böylece, kriz sonrasının yeni ekonomisinde etkinlik artırılır.
ABD ve AB'de gelirlerin ve karların dağıtılmasında tek tek (individualist) davranan politika, giderlerin ve zararların paylaşımında toplumcu (socialist) anlayışın ardına sığınır.
Miktarsal gevşetme I ve II ile FED, 1.3tio USD parasal genişlemeyi ekonomiye sokuldu. Sunulan kaynaklar büyümeye katkı sunamadı, reel üretime dönüşemedi. 2011 ve 2012 büyüme öngörüleri aşağı yönlü revize edildi ve % 2.5'ler civarını aşamadı. En çok sermaye piyasalarına yeni yeni zirveler yaşatarak ses getirdi. Biz çaydanlıktaki suyu kaynattık durduk; bunun üstteki demlikte, çaya demlemeye etkisi; ilk kriz anında olumlu, kaynayıp kaynayıp giderkense demi katrana döndüren bir olumsuzluk olacaktır. para basmak.
İşte seçeneklerimiz, işte zorunluluklarımız; krizi o zor günlerden buralara kadar getirmişken, bir son dakika gölü yemek istemiyoruz.