Merkez Bankası'na göre gıda enflasyonunun nedeni soğan, patates ve yumurta

Merkez Bankası, 2018 Yılı 3. Enflasyon Raporu'nu açıkladı. Rapordaki verilere göre, gıda ve tarım ürünleri enflasyonu beklentilerin çok üstünde gerçekleşti.

Raporda ifade edildiği gibi,işlenmemiş gıda fiyatları enflasyonu 2018 yılı ikinci çeyreği sonunda yüzde 23.2’ye ulaşarak Nisan Enflasyon Raporu varsayımının oldukça üzerinde gerçekleşti. Söz konusu artışta bazı ürünlerdeki olumsuz arz koşullarının yanı sıra döviz kuru gelişmeleri etkili oldu. Önümüzdeki dönemde bazı sebze ve meyve ürünlerinde fiyatların yeni ürün arzı ile birlikte düzeltme yapmasıyla işlenmemiş gıda enflasyonunun yılsonuna kadar tarihsel ortalama değerlerine yakın gerçekleşeceği ve yılsonunda yüzde 12’ye gerileyeceği varsayılıyor. Bu gelişmeler ışığında, 2018 yıl sonu gıda enflasyonu tahmini yüzde 7’den yüzde 13’e; 2019 yıl sonu gıda enflasyonu ise yüzde 7’den yüzde 10’a güncellendi.

Yılın ilk 6 aylık dönemi için Merkez Bankası'nın gıda enflasyonu tahmininde yüzde 86 oranında sapma olduğu dikkate alındığında, belirlenen yeni hedeflerin de gerçekleşmesi çok zor görülüyor.

Rapora göre, Mart ayında yüzde 10,37 seviyesinde olan gıda grubu yıllık enflasyonu ikinci çeyrekte yaklaşık 8,52 puanlık artışla yüzde 18,89’a yükseldi. Bu gelişmede işlenmemiş gıda fiyatlarında gözlenen sert artış belirleyici olurken, işlenmiş gıda enflasyonunda yüksek seviyeler korundu. Gıda fiyatlarının seyrinde Türk lirasındaki değer kaybı, bazı sebze ürünlerindeki olumsuz arz koşulları, Ramazan ayına bağlı dönemsel etkiler ile turizm kaynaklı talep koşullarının etkileri izlendi.

Patates, soğan ve yumurta enflasyonu artırdı

Merkez Bankası'nın 3. Enflasyon Raporunda işlenmemiş gıda ürünleri ile ilgili fiyat artışında patates,kuru soğan ve yumurtanın etkili olduğu belirtilerek şu değerlendirmeye yer verildi: "Yılın ilk çeyreğinde gerileyen işlenmemiş gıda yıllık enflasyonu ikinci çeyrekte döviz kuru gelişmeleri ve bazı ürünlerdeki olumsuz arz koşullarına bağlı olarak 16,92 puan artışla yüzde 23,23 seviyesine yükselmiştir. Nisan ayında da temelde taze meyve-sebze fiyatlarındaki ılımlı seyre bağlı olarak ilk çeyrekteki azalış eğilimini sürdüren ve oldukça düşük seviyelere gerileyen işlenmemiş gıda enflasyonunda, Mayıs ve Haziran aylarında taze meyve ve sebzelerde eğilimin tersine dönmesiyle güçlü artışlar gözlenmiştir . Bu dönemde, başta kuru soğan olmak üzere sebze, patates ve yumurta fiyatlarındaki artışlar öne çıkmıştır."

Süt ve ekmek zammı fiyatları artıracak

İlk çeyrek sonunda oldukça yüksek seviyelere ulaşan işlenmiş gıda fiyatlarının yıllık enflasyonu ikinci çeyrekte yüzde 14,47 ile nispeten yatay seyrettiği vurgulanan raporda: "İşlenmiş gıda fiyatlarının önümüzdeki dönem görünümü üzerinde çiğ süt referans fiyatındaki son düzenlemenin olası yansımaları ile ekmek-tahıllar kaynaklı yukarı yönlü riskler bulunmaktadır. Çiğ süt fiyatlarında başta yem fiyatları olmak üzere birikmiş maliyet baskılarının süt ürünleri kanalıyla işlenmiş gıda enflasyonunu olumsuz yönde etkileme potansiyeli bulunmaktadır. Ayrıca, buğday alım fiyatlarındaki artışa bağlı olarak başta ekmek olmak üzere ekmek-tahıl grubu fiyatları üzerinde de yukarı yönlü riskler söz konusudur." bilgisine yer verildi.

Hayvan fiyatlarının etkisi

Tarım ürünleri yıllık enflasyonu,ikinci çeyrekte 1,27 puan yükselerek yüzde 8,97 olarak gerçekleşti. Yıllık enflasyondaki bu artışta, büyük ölçüde sebze fiyatlarındaki hareketler öne çıkarken, ikinci çeyrekte canlı hayvan fiyatlarındaki yukarı yönlü eğilimin küçükbaş hayvanlarda daha belirgin olmak üzere devam ettiği vurgulanan raporda tarım ürünleri üretici fiyatlarına ilişkin şu değerlendirme yer aldı:" Buğday ve mısır gibi tahıllarda yıllık enflasyon yükseliş gösterirken, meyve ve bakliyat fiyatları aşağı yönlü bir görünüm çizmiştir. Bu dönemde, tarım ürünleri üretici enflasyonu ile gıda tüketici enflasyonu arasında önemli bir farklılaşma gözlenmiştir. Tarım üretici fiyatları ana eğilimi bu çeyrekte olumlu bir seyir izlerken, gıda tüketici fiyatlarının eğilimi oldukça yüksek bir seviyeye ulaşmıştır. Örneğin, bu dönemde kuru soğan ve patateste üretici ve tüketici fiyat seviyeleri arasındaki makasın önemli ölçüde açıldığı izlenmiştir. Üretici ve tüketici fiyatları görünümündeki bu ayrışmada bu tip depolanabilir ürünlerdeki piyasa aksaklıkları etkili olmaktadır. 2018 yılı ilk çeyreğinde hava koşulları kaynaklı olarak olumlu seyreden arz koşulları tarım fiyatlarında aşağı yönlü bir baskı oluştururken, takip eden dönemde gözlenen sel ve dolu gibi hava koşulları sebzelerde arzı sınırlamıştır. Sebze ürünlerinde izlenen sert fiyat artışlarının, önümüzdeki aylarda iyileşmesi beklenen arz koşullarına bağlı olarak kısmen telafi edilmesi beklenmektedir."

Özetle, raporda gıda fiyatlarındaki yüksek artışın nedenleri sayılıyor. Patates,soğan ve yumurta fiyatlarındaki artışa dikkat çekiliyor. Raporda "İşlenmemiş Gıda Enflasyonunda Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri" başlığıyla ayrıntılı bir analize de yer veriliyor. Fakat, Merkez Bankası, yaptığı tahminler gibi gıda enflasyonunun nedenleri ve çözüm önerileri konusunda da pek inandırıcı değil. Gıda ve tarım ürünlerindeki yüksek enflasyonun gerçek nedenlerini yarın ayrıntılı olarak analiz edeceğiz.