Merkez Bankası, bankalardan sıfır faiz ile para topluyor aynı parayı % 6
Bankalar "kanuni/zorunlu karşılık" konusundaki dertlerini bir türlü anlatamıyor. Veya ilgililer anlamak istemiyor. Kanuni/zorunlu karşılık nedir? Merkez Bankası bankalardaki mevduatın bir bölümünü zorunlu olarak ellerinden alıyor.
Bunun 2 nedeni var:
- Herhangi bir soruna karşılık mevduata güvence sağlamak
- Bankaların kredileme imkanlarını sınırlamak.
Son zamanlarda hükümet bu oranlarla oynayarak, bankaların kredileme imkanını sınırlamak istiyor.
Bankalar Türk Lirası ve döviz mevduatını toplarken faiz ödüyor. Bunun için masraf yapıyor. Sonuç olarak şimdilerde bankalara:
- TL mevduatın maliyeti yüzde 7.50
- Döviz mevduatın maliyeti yüzde 2.50 dolayında.
Yakın zamana kadar Merkez Bankası bankalardan kanuni/zorunlu karşılık olarak topladığı paraya, (bankaların maliyetlerinin altında da olsa) belli bir faiz ödemesi yapardı.
Şimdilerde Merkez Bankası kanuni/zorunlu karşılıklara hiç faiz ödemiyor.
Merkez Bankası'nın bankalardan topladığı kanuni karşılıkların büyüklüğü arttı.
Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurulu (BDKK) kaynaklarına göre bankalarımızda (bankalar arası mevduat hariç) 640 milyar TL mevduat var. Bunun 445 milyar TL'lik bölümü TL mevduatı 195 milyar TL karşılığı döviz mevduatı.
Merkez Bankası kanuni/zorunlu karşılık oranlarını son yıllarda artırdı.
- Bankalar vadesiz olarak topladıkları 100 TL'nin 12 TL'sini
- Bir ay vadeli mevduatın yüzde 10'unu, 1 yıldan fazla vadeli mevduatın yüzde 5'ini,
- Döviz mevduat hesaplarındaki dövizin yüzde 11'ini Merkez Bankası'na aktarmak zorunda.
Bu uygulama sonunda Merkez Bankası'na bankaların aktardıkları para:
- TL mevduatları için 43 milyar TL.
- Döviz tevdiat hesapları için 15 milyar dolar oldu.
Merkez Bankası bu paralara faiz ödemiyor.
Buna karşılık bankalar paraya sıkıştıklarında, portföylerindeki tahvilleri teminat göstererek Merkez Bankası'nda haftalık yüzde 6.25 faiz ödeyerek borçlanabiliyor.
Bankaların bu yoldan Merkez Bankası'ndan aldıkları para miktarı:
- 28 milyar TL'ye ulaştı.
Bankaların anlatmak istedikleri çarpıklık burada. Bankalar diyorlar ki:
- Hükümet ekonomi politikası gereği kanuni/zorunlu karşılık oranlarını artırabilir.
- Ancak bu yoldan bankalardan aldığı paranın, bankalara maliyetini karşılamak zorundadır.
- Maliyetin tamamını ödemese bile, 43 milyar TL ile 15 milyar dolar paranın toplanmasının bankalara getirdiği yük bankalar üzerinde kalınca, bankalar sarsılıyor. Bankaların yakınmalarının nedenini konuya yabancı olanlar için basitleştirerek anlatmaya çalıştım.
NEZİH DEMİRKENT ÖZEL ÖDÜLÜ:
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Yönetim Kurulu 2010 Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri Nezih Demirkent Özel Ödülü'nün Güngör Uras'a verilmesini oybirliği ile kararlaştırdı. Uras, uzun yıllardan beri ekonomi ile sosyal konulardaki öngörü, öneri ve eleştirilerini gündeme getirirken bölgeler arasındaki dengesizliğin giderilmesinin yanı sıra yerel ekonomilerin de güçlenmesi konusundaki çabaları nedeniyle ödüle değer bulundu.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin bu duyurusu beni çok mutlu etti. 5 Ekim 1983 tarihinden buyana 28 yıldır her gün DÜNYA'da bu köşede yazım yayınlanıyor. Ödülün kıymetsizi olmaz ama... Rahmetli Nezih Demirkent adına verilen bir ödülün kıymeti daha da büyük.