Mensucat Santral'in babası öldü
Türkiye'de olan biten çabuk unutuluyor. Bir zamanlar bir "Mensucat Santral" imparatorluğu vardı. Bu imparatorluğun başındaki Fuad Bezmen, İstanbul'un en saygın sanayicilerinden biriydi.
3 Mayıs 2009 tarihinde Fuad Bezmen'in 100'üncü yaş günü nedeniyle Fuad Bezmen'in ve Mensucat Santral'in hikayesini yazmıştım. Geçen hafta sonu Fuad Bezmen öldü.
Mensucat Santral Topluluğu 1993 yılında çöktüğünde (bugünkü değerlerle) yaklaşık 6-7 milyar dolarlık bir sanayi topluluğu idi. Topluluğun İstanbul ve Edirne'de iki büyük tekstil fabrikası, Edirne'de bir giyim tesisi, bir pazarlama grubu vardı. Rabak ve Koruma Tarım Şirketleri topluluğa dahildi. Ne yazık ki çöküşten sonra sanayi tesislerinin çoğu işletilemedi. Yok oldu. Sadece Bezmenler ve halka açık şirketlerin ortakları değil ülke ekonomisi de kaybetti.
- İstanbul Kazlıçeşme'deki Türkiye'nin ilk ve en büyük tekstil kuruluşlarından olan Mensucat Santral'i borçlar nedeniyle Yapı Kredi devraldı. Makineleri satıldı.
- Edirne'de ünlü Lale Çarşafları'nı da üreten tekstil tesisini icradan alan grup işletemedi. Makinelerini yabancılara sattı. Geriye bina kaldı.
- Bakır üreten Rabak, tarım ilaçları üreten Koruma Tarım satın alanlarca işletiliyor.
- Edirne Konfeksiyon tesisinin durumu belli değil.
- Sadece "Santral Pazarları" aile üyelerinin mülkiyetinde.
Bezmen ailesi Selanikli'dir. Bezmenler, Osmanlı'nın son yıllarında Selanik'ten İstanbul'a göçen çok sayıdaki aileden biridir. Selaniklilerin özelliği, iyi eğitim görmeleri, yabancı dil bilmeleri, Avrupa'yı bilmeleri, Türkiye dışında birçok ülkede çok sayıda akrabalarının olmasıdır. Bu özellikleriyle İstanbul'a geldiklerinde ticarette öne çıkmışlardır. Bezmen'ler dışında İpekçiler, Dilberler, Mısırlılar, Koyuncular, Maltalılar, Yalmanlar, Arabekler, Telciler ve Edinler de İstanbul'da ticaret hayatında isim yapmış ailelerdir.
Mensucat Santral'in hikayesi Cumhuriyet döneminde, Mustafa Kemal'in "Uyumayın. İthalatı keseceğiz. Ticaretle iş yürümez. Sanayiye geçin" şeklindeki uyarısını dikkate alan Selanikli Halil Ali Bey'in, iki Musevi işadamının kurmaya çalıştığı tekstil tesisine ortaklığıyla başladı.
Halil Ali Bezmen'in çocuklarından biri olan Fuad Bezmen, Galatasaray'da başladığı lise eğitimine Fransa'da devam etti. Gene Fransa'da yüksek ticaret eğitimini tamamladıktan sonra 20 yaşında iken 1929 yılında Mensucat Santral'de çalışmaya başladı. Babasının ölümünden sonra amcası ve ağabeyiyle şirketin sorumluluğunu üstlendi. Mensucat Santral Grubu Fuad Bezmen yönetiminde hızla büyüdü. Özel sektörün örnek sanayi kuruluşu haline geldi. Fuad Bezmen 1975 yılında yönetimi oğullarından Halil Bezmen'e devretti.
1980'ler Türk ekonomisinde çıkışların ve inişlerin bir arada yaşandığı dönemdir.
Bu dönemde Mensucat Santral Topluluğu'nun başında bulunan Halil Bezmen, ailenin uzmanlık alanı dışındaki sektörlerdeki fırsatları da değerlendirme arayışında İş Bankası tarafından satışa çıkarılan Rabak ve Koruma Tarım şirketlerini satın aldı. Alınan şirketlerin finansman yükü ve mevcut tesislerin işletilmesindeki hatalar topluluğun gelir-gider dengesini altüst etti. Topluluk vergi borçlarını, SSK prim borçlarını ve bankalara kredi taksitlerini ödeyemez duruma düştü. Ve 1993 yılında çöktü.
Fuad Bezmen'i ve ailesini 1974 yılından bu yana tanıyorum. Aile üyeleri, diğer bir çok Selanikli ailede olduğu gibi iyi eğitim görmüş, adet-usul bilen, medeni, yaşam kalitesi yüksek insanlardır. Fuad Bezmen renkli bir kişi idi. Sağlığa, spora önem verirdi. Duygusaldı.
Yıllar boyu çabalarla belli çizgiye çıkarılabilen işletmelerin başarısızlığı nedeniyle belli kişilere kırgınlığının acısını yaşadı. Bu acı da herhalde büyük olmalı... Nasıl büyük olmasın, uzun yılların emeği bir günde sıfır oluyor. İşleyen, üreten makineler, hurdacıya gidiyor. "Başka ailelere ders olsun" diyeceğim ama... Ders alan yok. Bizde ikinci nesil birbirini yemeğe başlıyor. Sadece aileler kaybetmiyor, ülke ekonomisi kaybediyor.
Fuad Bezmen'e Tanrı'dan rahmet dilerim.