Menkul kıymetler blokzincirle yükselecek!
Geçtiğimiz günlerde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan Orta Vadeli Program (2024-2026) yayımlandı. Dijital Finansal Altyapı ve Yerli Fintek başlığında belirtildiğine göre, 2025 yılının ilk çeyreğinde, blokzincir tabanlı akıllı sözleşmeler üzerinden menkul kıymet ihraçları yapılacak, ihraç süreçleri dijitalleştirilecek.
Ülkemizdeki menkul kıymet ihraçları günümüzde oldukça kompleks yapılar içeriyor. Düzenleyici otoriteler ihraç ve ihraç sonrasındaki her adımı hassasiyetle ele alarak, bununla ilgili kanun, tebliğ ve yönetmeliklerle hem ihraççı kurumları hem de yatırımcıları koruyacak unsurları belirliyor.
Kamu tarafındaki önemli paydaşlar Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş., İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. ve ikincil piyasa işlemleri için de Borsa İstanbul A.Ş.’dir. Menkul kıymetlerin yatırımcılarla buluşturulması açısından bankalar ve aracı kurumlar önemli aktörler. Yatırımcı profiline baktığımızda ise portföy yönetim şirketleri ve emeklilik şirketleri ile onların kurucusu oldukları yatırım fonları ön planda yer alıyor. Tüm bu akışta ciddi prosedürler ve uyumluluk adımları yer alıyor.
Örnek model: Almanya
Yukarıda özetlediğim merkezi saklama unsurlarını başarılı bir şekilde uygulayan Almanya’dan 2021 yılının ortasında önemli bir hamle gelmişti. Almanya Elektronik Menkul Kıymetler Yasası (Gesetz über elektronische Wertpapiere, eWpG) yürürlüğe girdiğinde dağıtılmış defter teknolojisine, yani blokzincire dayalı kayıt sistemlerinin işleyişini net olarak tanımlamış oldu.
Bu tanımlara göre; kripto menkul kıymetler kaydı, verilerin kronolojik sırayla kaydedildiği, izinsiz silinmeye ve daha sonra değiştirilmeye karşı korunacak şekilde saklandığı, güvenlik açısından da dayanıklı bir kayıt sistemi üzerinde tutuluyor.
Elektronik menkul kıymetlerle ilgili bir blokzincir kaydı, merkezi sistemlerde tutulan bir menkul kıymet kaydıyla aynı bilgileri içeriyor. Şubat ayında da bu yasaya dayanarak Siemens, 1 yıl vadeli ve 60 Milyon Euro değerinde halka açık bir blokzincirindeki ilk dijital tahvili ihraç etti. Tahvilin blokzincir üzerinde ihracı, önceki süreçlerle karşılaştırıldığında çok sayıda avantaj sunuyor. Örneğin, kağıt bazlı küresel sertifikaları ve merkezi takası gereksiz hale getiriyor. Üstelik tahvil, bir bankanın aracılık yapmasına gerek kalmadan doğrudan yatırımcılara satılabiliyor.
Siemens, Elektronik Menkul Kıymetler Yasası'nın sunduğu yeni olanakları kullandı ve menkul kıymetleri, yerleşik merkezi menkul kıymet depolarıyla temasa geçmeden doğrudan yatırımcılara sattı. İşlem anında dijital euro henüz mevcut olmadığından ödemeler klasik yöntemler kullanılarak yapıldı. İşlem iki gün içinde tamamlanabildi.
Destekleyici unsurlar: BİGA ve Dijital Türk Lirası
Ülkemizde de blokzincir teknoloji ile ilgili kamu tarafında bazı çalışmalar bulunuyor. Bunlardan biri Takasbank’ın yürüttüğü ve Bir Gram Altın’ın kısaltması olan BİGA projesidir. Özetle BİGA, blokzincir teknolojisi kullanarak, fiziki karşılığı Darphane’de bire bir saklanan ve kullanıcıların talep etmesi durumunda teslim edilebilen altının dijital olarak temsil edildiği, blokzincir tabanlı transfer sistemi üzerindeki dijital altındır. BİGA için bankaların uygulamalarının son kullanıcılara yakın zamanda açılması bekleniyor. Diğeri ise geçtiğimiz yılın son günlerinde T.C.M.B. tarafından duyurulan Dijital Türk Lirası projesi. Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu çalışmaları için o dönemde 2023 yılında seçili bankalar ve finansal teknoloji firmalarının katılımlarıyla genişletileceği bilgisi verilmiştir. Buna paralel olarak, ülkemizdeki bazı finteklerin de blokzincir teknolojileri üzerine yoğunlaşması ile blokzincir tabanlı menkul kıymet ihraçlarına giden yolculuğun hızlandığını söyleyebilirim. Güzel bir gelecek için...