Mehmet Doğruyol DAK sığırını övüyor
OLAYLARIN İÇİNDEN / Tevfik Güngör Mehmet Doğruyol, hayvancılık konusunda yerli ırkların unutulmasının yanlışlığı konusunda beni uyardı. Uyarısında Doğu Anadolu kırmızısı (DAK) cinsi inekten söz etti. Ben konuya yabancı olduğum için ek bilgi istedim. Mehmet Doğruyol'un verdiği bilgileri sayın okuyucularıma aktarmak istiyorum. :Ülkemize Avrupa'dan getirilen siyah alaca ineklerin ülkesindeki süt verimi 12-13 bin kg/yıl iken aynı inekler ülkemizde 4-7 bin kg/yıl süt verirler. Nedeni ülkemizdeki iklimin daha sert olması, besinin kalitatif ve kanditatif yetersizliğidir. Hayvanı tanıyamama ve buna bağlı bilgi eksikliğinden yetersiz bakım nedeni ile hem verimi düşürüyor hem de ürettiğimiz süt Avrupa'dakine göre bizde daha pahalıya mal oluyor. Bizdeki yerli ırklar bu bakımdan önem taşıyor. İhmal edilen yerli ırkların bir örneği DAK'tır. DAK'ın uygun kültür ırkları ile değerlendirilmesinde ve amaca uygun (et, süt, et-süt) genetik seleksiyonuyla; " Bölgesel şartlara uyumlu daha verimli melez elde edilir, " Verimliliği artırılır (siyah-alaca ile melezlense süt verimi şimdikinin 3-4 katına çıkar. Üstelik yetersiz besine ve hastalıklara karşı dayanıklılığını kaybetmez.) " Yurtdışına döviz gitmez " Yetiştiriciler az çok tanıdığı hayvanla üretim yapan çiftçi daha başarılı olur. " Başarı beraberinde maddi ve manevi zenginlik getirir. Yapılan yanlışların temelinde ekonomik ve politik sebeplerden ziyade, sosyolojik nedenler yatmaktadır. Göçebe kültürümüz anlayışımız hâlâ yerleşik kültür anlayışımızdan daha baskın durumda. Toplayıcı-tüketiciyiz. Üretici olamadık. Doğu Anadolu kırmızısı (DAK) yaşadığı bölgeden ve renginden dolayı bu adı almış: Doğu Anadolu'da yayılmıştır. Rengi açık kırmızıdan kestane rengine kadar değişir. Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Bedeni ve göğsü dar yapılıdır. Doğu Anadolu'nun sert iklimine uymuş bir hayvandır. Geç gelişen bir ırktır. Yediğimiz etler çoğunlukla bu hayvanın etleridir. Ufak yapılı bir hayvandır ama iyi besi tutar. DAK'ın alternatifi yerli bir başla ırk 'boz ırk'tır. Boz ırk daha çok Ege ve Marmara bölgelerinde yaygındır. Açık renklidir. Gümüş rengi denilebilir. Bazıları koyu kül rengine doğru koyulaşmıştır. Boğaları koyu renklidir, gözlerinin etrafında siyah bir halka vardır. Oldukça iri yapılıdırlar. Meme, boynuz uçları ve tırnakları koyu renklidir. Boynuzları öne doğrudur. En önemli özelliği, sağlam vücut yapısı ve çok iyi besi tutmasıdır. Bir inek almak istiyorsunuz. Renginin kara olmasını mı istersiniz, kırmızı olmasını mı istersiniz, gümüş rengi olmasını mı istersiniz? İnsan elbise alırken renk seçer. İnek alırken rengine değil; et verimine, süt verimine, döl verimine bakılır. Bir de Güneydoğu Anadolu kırmızısı ırkı var. Bu ırk Güney Anadolu'da yerleşmiştir. Açık sarı ile koyu kırmızı arasında renkler taşır. Tarçın rengi olanlar çoktur. Yüksek boylu, uzun bacaklıdır. Eni boyu birbirine denk olduğundan kare şeklinde bir görüntü verir. Kısa vücudu nedeniyle sallantılı bir yürüyüşü vardır. Sıcak bir ortamda yetişmiştir. Erken gelişen bir hayvandır. Yüksek süt verimi ile tanınır. Sağım yapılırken buzağısının yanında bulunmasını ister. İlk buzağısını 3 yaşında verir. Sağım süresi 210 gün kadardır. İyi bakım şartlarında sahiplerini memnun eden yüksek süt verimlerine ulaşır. Bunlara ek olarak yerel ırklar var. Bunlar daha dar alanlarda ve az sayıda olan ırklardır. Belli bir sınırın dışına taşmamışlardır. Kırım sığırı ırkı Kırım bölgesinden gelmiştir. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri yapılıdırlar. İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg süt verebilirler. Zavort sığırı Kars yöresine Kafkasya'dan gelmiştir. Simental ve İsviçre esmeri ile melezlemeyle elde edildi. Süt verimi 1500 kg kadardır. Besi tutma özelliği Doğu Anadolu kırmızısından daha iyidir. Maraş sığırı Maraş bölgesinin ufak yapılı, kırmızı renkli sığırıdır. Yerli kara ırkının Güney Anadolu kırmızısı ile veya Doğu Anadolu kırmızısı ırkı ile melezlemesiyle elde edilmiştir. Süt verimi 'yerli kara'dan daha yüksektir.