Marketler ve AVM'ler Anadolu'da yayılıyor
Bir gerçek var. Marketler ve AVM'ler (Alışveriş Merkezleri) Anadolu'da yayılıyor. Bu önlenemez bir gelişme.
Bu gelişmenin Anadolu'da ekonomik ve sosyal yapıdaki etkilerini doğru tesbit etmek daha sonra da olumsuz etkilerini giderecek tedbirler düşünmek mecburiyeti var.
Anadolu'da yerleşik, yöresel yapıda, kurulu bir üretim ve ticaret yapısı var.
Bu yapıda bakkal, kasap, manav, hırdavatçı, terzi, ayakkabıcı, kırtasiyeci, zücaciyeci yöresel pazarlama kanallarıdır.
Bunların işletmecileri yöresel iş adamlarıdır.
Bu pazarlama kanalları imkan ölçüsünde yöresel ürünleri değerlendirir. Kasap eti yöresel celepden, o ise yöredeki köylüden alır. Yağ, süt, yumurta, sebze yöresel üreticiden temin edilir.
Para yörede kalır. Kasap kazandığı para ile bakkallar yağ, kırtasiyeciden çocuğuna defter kalem alır. Kırtasiyeci bu para ile dükkan kirasını öder. Kirayı alan, manava borcunu öder.
Günümüzde yöreye zincir marketlerin girmesi ile AVM'lerin açılması ile bu düzen bozuluyor.
Çünkü zincir marketlerde ve AVM'lerde merkezi tedarik söz konusu. Mahalli ürünler genelde değerlendirilemiyor. Bu işyerlerinin kirasını yatırımı yapam büyük sermaye grupları topluyor. Marketde ve AVM'ndeki mağazalarda harcanan para yörede kalmıyor. Marketin, zincir mağazaların merkezine gidiyor.
Açık anlatımıyla market ve AVM yörede hem üretim hem ticaret yapısını kökünden sarsıyor. Yok ediyor.
Bu oluyor diye marketlerin ve AVM'lerinin Anadolu'ya yayılmaları yasaklanamayacağına göre, bozulan sosyal ve ekonomik düzeninin nasıl onarılacağının düşünülmesi zorunluluğu var.
Yöresel üreticiler mallarını satamaz ise üretimi sürdüremez. Dükkanını kapatmak zorunda kalan yöresel bakkal, manav, kırtasiyeci, terzi ne yapacaktır? Her şeyin ötesinde, yöre halkının tüketimde harcadığı paraların yöreden çekilmesi, belli merkezlerde toplanması sonucu yöre giderek fakirleşince, yöresel ekonominin çarkı nasıl dönecektir ?
Bu çok yönlü düşünülmesi gereken bir sorundur. Çünkü yörede ekonomi çöker ise yörede alılan marketin AVM'nin de iş yapma şansı kalmaz.
Fakirleşen insanlar önce yöreden göç etmeye başlar. Yöre boşalır. Sonra yörede açılan marketleri ve AVM'yi doyuracak iş hacmi yok olur.
İşte bu nedenle marketlerin ve AVM'nin Anadolu'ya yayılmasını sadece organize perakendeciliğin gelişmesi veya bakkal market savaşı penceresinden seyretmemek gerekir.
Sosyal ve ekonomik önlemler düşünülmez ise ileride çok yönlü sorunlarla karşılaşılacaktır.