Maliyet enflasyonu öne çıktı

2017 yılında Yurtiçi Üretici Fiyatları % 15.47 arttı. Tüketici Fiyatları artışı % 11.92 oldu.
2016 yılında üretici fiyatları artışı % 9.94, tüketici fiyatları artışı % 8.53 idi.

-Üretici fiyatlarında 2017 yılındaki % 15.47 artış, 2002 yılından bu yana en yüksek artıştır. Sadece 2011 yılında ekonomik kriz rüzgarında % 13.33 artış görülmüştü.

-Tüketici fiyatlarında 2017 yılındaki % 11.92'lik artış, 2002 yılından bu yana görülen en yüksek artıştır. Sadece 2011 yılında % 10.45 artış görülmüştü.

Ne oldu da 2017 yılında üretici ve tüketici fiyatlarında normalin üzerinde artış görüldü?

Üretimde kullanılan ithal girdilerin (enerji ürünleri dahil, ham madde ve ara malların) dünya fiyatlarında artış olmadı.

Tarım ürünleri olumsuz hava şartlarından etkilendi. Ama genelde tarım ve sanayi üretiminde ithal girdilerde maliyet, döviz fiyatındaki artışa bağlı olarak arttı. Ne var ki 2017 yılında döviz fiyatlarındaki artış önceki yılların gerisinde kaldı. 2017 yılında iç talep canlı idi. İhracatta artış başladı. Buna bağlı olarak sanayide kapasite kullanım oranı yükseldi.

Bütün bu “göreceli olarak olumlu sayılabilecek” gelişmelere rağmen büyük olasılıkla, son 3 yılın birikiminin baskısı ile üretici fiyatları normalin üzerinde arttı. Yurtiçi Üretici Fiyatlarında yıllık artış % 15.82, ama imalat sanayinde artış % 17.52 oranında.

Üretici fiyatlarında dikkati çeken gıda maddeleri üretim sektöründe yıllık fiyat artışının % 8.50 olarak gerçekleşmesi. Daha önceleri, enflasyonun suçu, işlenmiş gıda ürünlerindeki fiyat artışına bağlanırdı.

İşlenmiş gıda ürünlerindeki yıllık artış % 8.50, ama kasım ayında açıklanan tarım ürünleri üretici fiyatları endeksinde yıllık artış % 19.80 oranında,12 aylık ortalama artış % 11.50 oranında gibi beklenenin üzerinde bir artışı işaret ediyordu.

2017 yılında işlenmiş gıda ürünlerinin değil, işlenmemiş tarım ürünlerinin fiyatlarındaki artışın enflasyonda artışı körüklediği görülüyor. 2017 yılında gıda enflasyonu % 13.79 oldu. Önceki yıllarda rastlanmayan bir fiyat artışı ile karşılaşıldı. Yıllık ortalama gıda ve alkolsüz içecek fiyat artışı % 12.70 oranında. Alt ve orta gelir grubundakileri üzen bir başka fiyat artışı, ulaştırma hizmetlerindeki % 18.24 oranındaki artış.

Tüketici fiyatları (enflasyon) 2 nedenle artar:

(1) Maliyet artışı vardır. Girdi fiyatları, işçi ücretleri artınca maliyetler yükselir. Üretici fiyatı artınca, sonunda tüketici fiyatı da artar.

(2) Talep patlaması vardır. Talep o kadar hızlı canlanır ki üretimin önünde koşmaya başlar. Üretici fiyatları artmazken, tüketici fiyatları artar.

Son 2 yıldır tüketici fiyatları, üretici fiyatlarının gerisinde. Bu neyi gösterir? Demek ki;
(1) Üreticinin fiyatı maliyet artışına dayalı olarak yükseliyor.

(2) Talep canlı değil. Tüketicinin alım gücü sınırlı veya alım hevesi yok. Talep sınırlı olduğu için maliyet artışı tüketici fiyatına yansıyamıyor. Üretici kârdan fedakarlık ederek üretimi sürdürüyor.

(3) Üretici fiyatlarındaki birikim bir süre sonra mutlaka tüketici fiyatlarına yansır. Gelecek aylarda tüketici fiyatlarında yükselişe yol açar.

2018 yılının ekonomi politikalarını oluştururken;

-2017 yılının üretici ve tüketici fiyatlarını yukarıya tırmandıran olumsuz gelişmelerin, yeni yıla girer girmez sona ermeyeceğini dikkate almamız gerekecek.

-Yüksek faiz ve ucuz döviz politikasının ithal girdi maliyetlerinde olumlu etkisi yanında yüksek faiz rüzgarında maliyetlerde gerilemeye yol açmayacağını dikkate almamız gerekiyor.

Özetle 2018 yılında enflasyon ekonominin en önemli sorunu olmaya devam edecek.