Mali idarece mükellefin izahat taleplerinin cevaplandırılması - Özelgele

Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu'nun 413'üncü maddesinde yer alan hüküm uyarınca, mükellefler, Maliye Bakanlığı'ndan veya Maliye Bakanlığı'nın bu hususta yetkili kıldığı makamlardan vergi durumları ve vergi uygulanması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkında izahat isteyebilmekte ve yetkili makamlar da yazı ile istenecek bu izahat talebini "mukteza (ya da özelge)" olarak adlandırılan bir yazı ile veya bu tür izahat taleplerine toplu cevap niteliği taşıyan ve tereddütlü hususları açıklayan, Gelir İdaresi'nin internetteki sitesinde duyurulan "sirküler" aracılığıyla cevaplandırmakta idiler. Öte yandan, anılan hükümde belirtildiği üzere; alacakları bu cevaplara göre hareket eden mükelleflerin bu hareketleri cezayı istilzam etse dahi ceza kesilmemekte idi. Keza, anılan kanunun 369'uncu maddesinde yer alan düzenleme uyarınca, yetkili makamların mükellefin kendisine yazı (mukteza) ile yanlış izahat vermiş olmaları ya da bir hükmün uygulama tarzı hususunda yetkili makamların görüş ve kanaatini değiştirmiş veya bu hükme ait bir içtihadın değişmiş olması halinde "vergi cezası" kesilmemekte idi. Ancak, bu durumda, yasal olarak vergi cezaları arasında yer almadığı için ceza olarak kabul edilmeyen ve ödemesi gecikmiş vergi alacağına belli oranda uygulanan faiz niteliği taşıyan "gecikme faizi" uygulanmakta idi.

1 Ağustos 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6009 sayılı Kanun ile yukarıda belirtilen maddelerde değişiklikler yapılmış ve 413'üncü maddede yer alan izahatı verecek makam olarak Maliye Bakanlığı yerine halen bu görevi yerine getirmekte olan Gelir İdaresi Başkanlığı ifade edilmiştir. Keza, yapılan değişiklikle; önceki uygulamada görülen dağınıklığın ve farklı merkezlerden verilen aynı konuya ilişkin çelişkili açıklamaları içeren görüşlerin verilmesinin önüne geçilmesi amacıyla, mükellefe verilecek izahatın yöntemi konusunda kapsamlı düzenleme yapılmıştır. Bu çerçevede, özelge ve sirkülerlerin Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde kurulacak bir komisyon tarafından oluşturulması ve oluşturulan sirküler ve özelgelerin internet ortamında yayımlanması hüküm altına alınmış, Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatınca verilecek özelgelere sınırlamalar getirilmiş ve bu hükümlerin uygulamasına ilişkin usul ve esasların bir Yönetmelikle belirlenmesi öngörülmüştür.

Öte yandan, anılan kanunun "yanılma hali" başlığı altında yer alan 369'uncu maddesinde yapılan değişikliklerle ise; yetkili makamların mükellefin kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmaları veya bir hükmün uygulanma tarzına ilişkin bir içtihadın değişmiş olması halinde vergi cezasının kesilmemesi yanı sıra, gecikme faizinin de hesaplanmaması benimsenmiştir. Keza, bir hükmün uygulanma tarzı hususunda yetkili makamların tebliğ veya sirkülerde değişiklik yapmak suretiyle görüş ve kanaatini değiştirmesi halinde, yeni görüş geriye yürütülmeyecek, yeni görüş, buna ilişkin tebliğ veya sirkülerin yayımlandığı tarihten itibaren geçerli olacaktır. Dolayısıyla, bir konu hakkında görüş değiştirildi ise, geçmişte eski görüşe göre yapılan vergilendirmeler aynen kalacak, geriye yönelik ilave vergi tarhiyatı ve ceza uygulaması yapılmayacaktır.(Ancak, bu hüküm, yargı mecileri tarafından iptal edilen genel tebliğ ve sirküler hakkında uygulanmayacaktır.)

413'üncü madde hükmüne dayanılarak Maliye Bakanlığınca hazırlanan özelge ve sirkülerle ilgili yönetmelik ise Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere gönderilmiştir. Anılan Yönetmelikte belirtildiği üzere;

Özelge: Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yetkili makamlardan yazılı olarak açıklama talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüşü,

Sirküler: Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında Gelir İdaresi Başkanlığı'nca aynı durumda olan tüm mükellefler için uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere yayımlanan görüşü,

ifade etmektedir.

Yönetmelikle belirlenen Özelge ve Sirküler uygulama usul ve esasları ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Özelge ve sirküleri oluşturacak birim

Gelir İdaresi Başkanı ya da belirleyeceği başkan yardımcısı başkanlığında oluşacak komisyon, mükelleflerin ve vergi sorumlularının özelge taleplerine uygun olarak özelge tayinine yetkili makamlarca hazırlanan özelge taslaklarını değerlendirerek tayin edilecek özelgeleri ve gerekli görmesi hâlinde vergi uygulamalarına ilişkin olarak tüm mükellefler bakımından uygulamaya yön vermek ve tereddüt edilen hususlara açıklık getirmek amacıyla yayımlanacak sirkülerleri oluşturacaktır. Komisyon, özelge taslaklarını oy çokluğu ile aynen veya değiştirerek onaylayacaktır.

Özelge talebinin kapsamı

(1) Özelge, mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkındaki izahat taleplerine ilişkin olarak verilir.

(2) Mükelleflerin aşağıdaki başvuruları özelge kapsamında değerlendirilmez

a) Başkalarının vergi durumları hakkında bilgi ve izahat talepleri

b) Yargıya intikâl etmiş olaylara ilişkin izahat talepleri

c) Hakkında vergi incelemesi yapılmakta olan mükelleflerce veya vergi sorumlularınca incelemeye konu olan işlemlerle ilgili izahat talepleri,

ç) Somut bir olaya dayanmayan, teorik hususlara ilişkin bilgi ve izahat talepleri,

d) Mücbir sebep hâli ilanı, vergi borçlarının terkini, belge düzenine ilişkin yetkilerin kullanılması gibi kanunlarla uygulamanın tespitine dair Maliye Bakanlığına yetki verilen konulara ilişkin talepler,

e) Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi uygulamaları ile ilgili işlemlerinin gerçekleşmesinden sonra yaptıkları başvuruları ile Kanunun 122'nci maddesine göre vergi hataları ile ilgili yapılan düzeltme talepleri ve 124'üncü maddesine göre Maliye Bakanlığı'nca incelenecek olan şikâyet yoluyla müracaatlar

f) Sözlü veya yazılı olarak veya internet aracılığıyla, 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun veya 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu uyarınca yapılan talepler.

Özelge talep edebilecekler

1) Özelge talepleri, mükellefler ile vergi sorumluları, bunların mirasçıları, yetki belgesine sahip kanuni temsilcileri veya vekillerince yapılır.

2) Odalar ve birlikler gibi mesleki kuruluşlar, kendi mükellefiyetleri ile ilgili olanlar hariç olmak üzere, üyelerine ilan etmek amacıyla özelge talebinde bulunamazlar. Ancak, bu kuruluşlar Gelir İdaresi Başkanlığından, vergilendirme ile ilgili konularda özelge niteliğinde olmayan görüş talep edebilirler.

Özelge Talep Edilecek Merci

1) Özelge, mükelleflerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından sürekli mükellefiyetlerinin bulunduğu vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklardan talep edilir.

2) Diğer mükellef veya vergi sorumluları özelge talepleri için, ikametgâh veya kanuni merkezlerinin bulunduğu vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklara; ikametgâhı veya kanuni merkezi bulunmayanlar ise Ankara, İstanbul ve İzmir Vergi Dairesi Başkanlıklarından herhangi birine başvurur.

3) Özelge talepleri, Başkanlığın internet sitesinde bir örneği yer alan "Özelge Talep Formu" kullanılmak suretiyle yapılır. Söz konusu form kullanılmaksızın yapılacak özelge talepleri kabul edilmez.

Taleplerin Değerlendirilmesi ve Özelge Tayini

1) Vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklar özelge taleplerini yukarıda belirtilen hususlar kapsamında değerlendirir. Söz konusu hususlara aykırı bir durumun varlığı hâlinde, başvuru sahibine yazılı olarak gerekli bildirim yapılır.

2) Birinci fıkrada belirtilen makamlarca; konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından ilk defa özelge talep edilen hususlara ilişkin olarak özelge taslağı hazırlanarak Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilir ve Komisyonun onayından sonra özelge tayin edilir.

3) Komisyonca onaylanmış özelgeler emsâl teşkil etmek üzere Özelge Otomasyon Sisteminde bu amaçla hazırlanan emsâl özelge havuzuna konur.

4) Vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklar, Komisyonda oluşturulmuş sirküler veya özelgeler ile konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından tamamen aynı mahiyeti taşıyan bir hususta özelge talebinde bulunulması hâlinde, Komisyon tarafından oluşturulan sirküler veya emsâl özelge havuzunda yer alan özelgelere uygun olmak şartıyla özelge verebilir.

Sirküler

1) Gelir İdaresi Başkanlığı, mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkında tüm mükelleflere yönelik olarak uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere sirküler yayımlayabilir.

2) Komisyonca hazırlanarak Bakan veya Başkan tarafından imzalanan sirkülerler Başkanlığın internet sitesinde yayımlanır.