Mal alımı ihalelerinde de “aşırı düşük teklif” sorgulaması yapılabilecek
Ahmet ARSLAN - Denetçi, SM Mali Müşavir
Bilindiği üzere, kamu idarelerinin mal, hizmet ve yapım işi ihaleleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılmaktadır. Söz konusu kanunun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesine göre; İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
Aynı kanun maddesinde Kamu İhale Kurumu’na aşırı düşük tekliflerin belirlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi verilmiştir. Kamu İhale Kurulu söz konusu yetkisini kamu ihale uygulama yönetmelikleri ile Kamu İhale Genel Tebliği’nde yapılan düzenlemeler ile kullanmıştır. Söz konusu mevzuat hükümlerine göre “aşırı düşük teklif” Kamu İhale Kurumu’nun belirlediği usul ve esaslara göre ihaleyi yapan idare tarafından hesaplanan “sınır değer”in altında olan teklifleri ifade etmektedir.
Kanunun verdiği yetkiye istinaden Kamu İhale Kurumunca Kamu İhale Genel Tebliği’nde yapılan düzenleme ile; hizmet alımı ile yapım işi ihalelerine ilişkin sınır değer hesaplaması belirlenmiş fakat mal alımı ihalelerinde herhangi bir sınır değer hesaplaması yapılmamıştır.
Dolayısıyla bugüne kadar mal alım ihalelerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmamış yani ihaledeki yaklaşık maliyete ve verilen diğer tekliflere göre aşırı düşük olan tekliflerin sorgulanması (açıklama istenmesi) ve/veya reddedilmesi yoluna gidilmemiştir. Mal alımı ihalelerinde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılamaması hem ihaleye katılanlar arasında haksız rekabete hem de kamu idarelerinin düşük kaliteli mal alması gibi sorunlara yol açmıştır.
Bugün (25.01.2017) tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ve Kamu İhale Genel Tebliği’nde yapılan değişikliklerle; mal alımı ihalelerinde hangi durumlarda aşırı düşük sorgulaması yapılabileceği hususu açıklanmış, sınır değer hesaplaması belirlenmiş ve dolayısıyla kamu idarelerinin mal alımlarında aşırı düşük teklif sorgulaması yapmalarına izin ve imkan sağlanmış olmaktadır.
Hangi hallerde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılacak/yapılabilecek?
Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 58. maddesinde yapılan düzenlemeye göre;
Aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerine ilişkin olarak, ihale ilanı ve dokümanında belirtilmek kaydıyla, aşağıdaki seçeneklerden bir tanesi kullanılır.
a) Verilen tekliflerden diğer tekliflere veya yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanların, ihale komisyonu tarafından tespit edilmesi halinde, bu teklif sahiplerinden kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir.
b) İhale, aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemleri yapılmaksızın sonuçlandırılır.
Yaklaşık maliyeti 4734 sayılı Kanun’un 8. maddesinde öngörülen eşik değerin dört katına eşit veya bu değerin altındaki ihalelerde, (b) bendinin kullanılması yani ihalenin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemleri yapılmaksızın sonuçlandırılması (ihalenin en düşük teklif fiyatını verenin üzerinde bırakılması) zorunludur.
Yaklaşık maliyeti Kanunun 8. maddesinde öngörülen eşik değerin dört katının üzerinde olan ihalelerde (a) ve (b) seçeneklerinden birinin kullanılması zorunludur.
Aşırı düşük teklif sorgulama yapılması seçeneğine başvurulması halinde İhale komisyonu tarafından;
1) İmalat sürecinin ekonomik olması,
2) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temininde kullanacağı avantajlı koşullar,
3) Teklif edilen malın özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamalar dikkate alınarak, aşırı düşük teklifler değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.
Aşırı düşük teklif sorgulaması nasıl yapılacak?
Kamu İhale Genel Tebliği’nde yapılan düzenlemeye göre aşırı düşük teklif sorgulamasına esas olacak sınır değer yaklaşık maliyet ve verilen geçerli tekliflerin ortalaması esas alınmak suretiyle belirlenir. Sınır değerin hesaplanmasına ilişkin formül Kamu İhale Genel Tebliğinin 79.1. maddesinde yer almaktadır.
Aşırı düşük teklif açıklaması istenmesi halinde ihaleye katılan istekliler Kamu İhale Genel Tebliğinin 79. maddesinde belirtilen yöntemlerle yani şu fiyatları kullanarak aşırı düşük tekliflerini açıklayabilir:
- Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri
- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere ilişkin fiyatlar
- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilen fiyatlar
- Ticaret borsası fiyatları
- Toptancı hal fiyatları
- Özel veya münhasır hak sahibi kuruluşların uyguladığı fiyatlar
- İsteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin fiyatlar
- İsteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesiyle oluşan emsal bedel
Sonuç
Kamu ihale mevzuatında yapılan düzenlemeyle yaklaşık maliyeti kanunun 8. maddesinde öngörülen eşik değerin dört katının üzerinde olan ihalelerde aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmasına izin ve imkan sağlanmıştır.
Haksız rekabetin önlenmesi ve kamu idarelerinin düşük kaliteli mal almalarının önüne geçilmesi açısından söz konusu düzenlenmenin isabetli olduğu düşünülmektedir.
---------------------------
Yararlanılan Kaynaklar
- Ahmet ARSLAN, Temel Kamu İhale Bilgisi, 2. Baskı, Kasım 2016, Ankara.
- 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
- Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği
- Kamu İhale Genel Tebliği
- 25.01.2017 tarih ve 29959 sayılı Resmî Gazete