Maktu ücrete fazla mesai ücretinin dâhil olması
Av. Cihan AVCI
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2007/ 26362 E. Ve 20.11.2007 tarihli kararında iş sözleşmelerinde normal mesai sürelerinin gösterilmemesi ve işin tamamlanmasını esas alan maddelerin varlığı halinde işçinin fazla mesai alacağına hak kazanıp kazanamayacağını tartışmıştır. Karar özellikle normal mesai saatleri gösterilmeyen iş sözleşmeleri çerçevesinde gerçekleşen çalışmalarda fazla mesai iddialarının değerlendirilmesi açısından mahkemelere yol göstermektedir. Gerçekten de uygulamada bazı işyerlerinde bu şekilde normal mesai saati gösterilmeyen ve işin tamamlanmasını esas alan iş sözleşmeleri kapsamında çalışmalar yapıldığı görülmektedir. İşte bu gibi çalışmalarda fazla mesai iddiasının ne şekilde halledileceği ayrı bir önem arz etmektedir.
Bilindiği üzere haftada 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmekte ve 45 saati aşan her bir saat çalışma karşılığı işçiye %50 zamlı ücret veya 1.5 saat serbest zaman kullandırılmaktadır. Bununla birlikte 4857 sayılı İş Kanunu'nun fazla çalışmayı düzenleyen 41. maddesinde ''Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz'' denilmektedir. İş sözleşmelerinde mesai saatlerinin belirli olması durumunda 45 saati aşan her çalışma zamlı ücretle veya serbest zamanla karşılanmalıdır. Ancak iş sözleşmesinde belirli bir mesai öngörülmemişse işçinin yıllık 270 saate kadar yaptığı fazla çalışmaları maktu ücret içerisinde değerlendirilecektir. İşçi bu tip hükmün bulunduğu iş sözleşmelerinde ancak yıl içerisinde 270 saatten fazla çalışmış ise fazla çalışma ücretine hak kazanabilecektir.
İncelememize konu Yargıtay kararında davacı izin, fazla çalışma parası, bayram ve genel tatil gündelikleri, prim alacaklarının ödetilmesine, karşı davacı ise ihbar tazminatının ödetilmesini talep etmiştir. Yerel mahkemece yapılan yargılama sonunda dava kabul edilmiştir.
Yargıtay temyiz üzerine önüne gelen dosyada öncelikle, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin 4.maddesinde, "işin ve görevin niteliği nedeniyle normal mesai saati diye bir tanımlama söz konusu olmayıp, personel resmi tatil günleri de dahil olmak üzere işin gereğine bağlı olarak her günün her saatinde çalışabilir. Önemli olan görev tanımına giren işlerin zamanında tamamlanmasıdır. Bu itibarla personelin normal çalışma günleri ve saatleri dışında yapacağı çalışmalar için herhangi bir fazla çalışma ücreti ... talebinde bulunması söz konusu değildir." şeklinde kurala yer verildiğini ortaya koymuştur. Yargıtay sözleşmenin anılan hükmünün, yılda 270 saate kadar fazla çalışmaların aylık ücretin içinde olduğu şeklinde değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Böyle olunca davacının yılda 270 saati aşan fazla çalışmaları bakımında hesaplama yapılması suretiyle sonuca gidilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Yargıtay kararından da çok net biçimde anlaşılacağı üzere yapılacak iş sözleşmelerinde mesai saatlerinin belirli bir şekilde gösterilmemesi ve görev tanımındaki işin bitmesinin esas alınması halinde 270 saate kadarki fazla çalışmalar maktu ücret içerisinde sayılacaktır. Bir diğer ifade ile böyle bir maddenin varlığı halinde işveren açısından 270 saate kadar fazla çalışma yaptırmak olanağı bulunmaktadır.