Macera dolu Amerika

Başlık “Gümrük Birliğine” girdiğimiz 1995 yılı, Rafet El Roman’ın “Gençliğin Gözyaşları” albümünün şarkısıdır. “Çin Merkez Bankası küreseldeki hızlı faiz artışlarının son krizdeki etkisi için uyardı” başlıklı Investing.com haberini, Google çeviri hatası ile mi bilinmez “küresel fiyat artışlarının etkisi” olarak tercüme ediyordu. Dallas Fed guvernörü Logan 3 hafta önce “merkez bankaları piyasalara nadiren müdahale etmeli” demişti.

Neoliberal iktisat anlayışında, Washington Konsensüsü ile gelişmekte olan ekonomiler diye bir kavram yaratıp küreselleşmeyi pazarlayan kapitalist sistemde, liberteryenizm ilk finansal krize kadarmış. SVB’de mevduatların %3’ü sigortalı iken Fed, Hazine ve FDIC batan üç bankadaki mevduatlara limitlerin üzerinde sınırsız garanti verdi. Bu First Republic Bank’ta yaşanan sıkıntıları gidermedi.

Hazine’nin Fed’i iteklemesi ile BOFA, JP Morgan gibi bankalar 30 milyar dolar zorunlu mevduat yaptılar. Fed büyük bankaları kullanarak arka kapı operasyonu mu yapmıştı? Bölgesel bankalara konulan bu zorunlu mevduat sermaye kontrolü müydü?

Krize makro ihtiyati tedbirler ile müdahale mi ediliyordu? Ortodoks para politikasından kopuşla heterodoks tarafa geçip, tüm bankaların mevduatları garanti altına mı alınacaktı?

Derken, 200 adede yakın bankanın daha sıkıntılı olduğu haberi piyasalara düşüyordu ve hepsi FDIC’den tüm mevduatlara 2 sene garanti verilmesini talep ediyorlardı. Yellen pazar sabahı “sorunlu üç bankayı kurtarmayacağız” derken öğleden sonra Hazine, Fed ve FDIC kurtarma paketlerini peşi sıra açıklıyordu.

O kadar veriye ve doktoralı ekonomiste rağmen “Enflasyon olmaz, geçici, resesyon olmaz, yumuşak iniş, bankacılık krizi beklemiyoruz” derken, her FOMC’de dedikleri gibi 2 saatte verileri mi dikkate almış ve bu karara varmışlardı? Yoksa merkez bankası bağımsızlığını rafa mı kaldırmışlardı?

1 senede 550 milyar dolar daralttığı bilançosu sadece 1 günde 300 milyar dolarlık APİ işlemi ile büyüyünce buna “parasal gevşeme” mi denmeliydi? Yoksa Fed geç likidite penceresi ile “Bank Run” karşısında basit bir “Lender of Last Resort” görevi mi icra ediyordu?

Muhteşem iletişimi ve kredibilitesi ile piyasaları hazırladığı iddia edilen Fed, bilançosunu gayrı resmi 17,6 trilyon mevduat garantisi ile ödenmemiş olarak 26 trilyona çıkarırken, iktisat bilimi kurallarından mı uzaklaşıyordu?

Yoksa Çin Merkez Bankasının söylemine karşı Google çevirisi doğru olan mıydı? “Rusya ekonomisi 3 ay bile dayanamaz” denilirken Batı ekonomileri niçin bu hale gelmişti? Yüksek enflasyon, resesyon hala bakiydi üstelik.

Yani Fed’in faiz artışı değil de bankaların risk yönetimini yap(a)maması hipotezi eğer doğruysa enflasyon kontrol altına niye girmemişti? “Orada senede 1-2 banka batar normal” denmişti ama FDIC’ye göre son 2 senede batan banka yoktu. Ne olmuştu o son 2 senede? Elon Musk “Fed’in verileri geriden geliyor, faizler düşmeli” dedi yine Cumartesi.

Yaşandı bitti saygısızca

Burak Kut’un 1995 tarihli “Nereden Geldim Nerelere Gideceğim” albümünün şarkısı yine New York sokaklarında çekilmişti. NY piyasalarında yaşanan kriz Davos’a sıçramıştı.

Credit Suisse ve Deutsche Bank uzun zamandır zaten liste başıydı. Fransız bankalarının pozisyonu listelerde hit olmaya adaydı. Dünyanın en çok döviz rezervine sahip merkez bankalarından biri SNB’nin tahvil pozisyonu nedeni ile 143 milyar dolar zarar ederken müdahale etmesi miydi ilginç olan yoksa BOJ’un veya BOE’nin SVB, FRB gibi açık pozisyon taşıması mı?

Bağımsız ve tarafsız bankacılık sistemi ile bilinen İsviçre’ye bir başka ülkenin Credit Suisse için müdahale etmesi mi ya da Fed’in 36 milyar dolar sermayesi karşısında 40 milyar dolar zararda olması mı?

İsviçre’nin UBS’e devri için hissedarların oy hakkını bir günde bypass eden kanun mu cazibe merkezi yapıyordu risk yönetiminin merkezi Basel’i? Saudi National Bank’ın 4,2 milyar dolara aldığı bankadan UBS’e zorunlu satışı sonrası elinde 200 milyon dolar kaldı.

CDS ve kredi notu demek ki gösterge değilmiş. IMF geçen hafta bir makale yayınladı. Krizler öncesi sermaye akımı kontrolü uygulayan ülkeler çıkışlara daha dayanıklı oluyor sonucu bulmuşlar. AB ve ABD son iki haftadaki uygulamaları ile IMF’i mi çağırıyor yoksa? Lale Brainard’ın 1 sene dolmadan Fed’den niye ayrıldığına dair yerimiz kalmadı yine.