Lisanslı depoculuk faaliyetlerinde elektronik ürün senetleri

15.09.2011 tarihli DÜNYA Gazetesi'nde yayımlanan “Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Faaliyetleri ve Bunlar İçin Sağlanan Teşvikler” başlıklı yazımızda ayrıntılı olarak ele alındığı üzere, 17.02.2005 tarihinde 25730 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ile;

• Tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak, 
• Depolanması için yaygın bir sistem oluşturmak, 
• Ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak, 
• Ürünlerin sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak,
• Tarım ürünleri lisanslı depo işleticilerinin kişiler arasında ayrım yapmaksızın tarım ürünlerini kabul etmelerini temin etmek, 
• Ürünlerin mülkiyetini temsil eden ve finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak ve 
• Standartları belirlenmiş tarım ürünlerinin ticaretini geliştirmek,
üzere, tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin kuruluş, işleyiş ve denetimine ilişkin usûl ve esasları düzenlenmiştir. 

İlgili kanunda tanımlandığı üzere “ürün senedi”; ürünlerin mülkiyetini temsil ve rehnini temin eden, lisanslı depo işleticisince nama veya emre düzenlenmiş, teminat olarak verilebilen, ciro edilebilen veya edilemeyen ve bu kanunda öngörülmeyen durumlarda Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tâbi olan kıymetli evrakı ifade etmektedir.

Lisanslı depoculuk sisteminde; tarım ürünlerinin sınıf ve kaliteleri yetkili sınıflandırıcı olarak isimlendirilen laboratuvarlarca belirlenmekte, ardından, lisanslı depolarda depolanmakta ve bu ürünlerin ticareti, ürünün mülkiyetini temsilen lisanslı depo işletmesince düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca yetkilendirilen ticaret borsalarında yapılmaktadır.

Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği'nde ise; basılı ürün senedi hükmünde olmak üzere, depolamak amacıyla teslim ve kabul edilen ürünler için lisanslı depo işletmelerince elektronik ortamda oluşturulan Elektronik Ürün Senetleri'nin (ELÜS) kayden izlenmesi, devredilmesi, değiştirilmesi, iptali ve güvenliğine, bu hizmetleri yürütecek kuruluşun lisans alması, faaliyeti ile denetimine ve ELÜS'e yönelik diğer işlemlere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

Anılan yönetmelikle yapılan düzenlemeler uyarınca; “Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK)”, ELÜS'lerin sistem üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibariyle kayden izlemek amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığından lisans almış anonim şirketi ifade etmektedir. Keza anılan Yönetmelikte “ELÜS”; lisanslı depo işletmesince, elektronik kayıt kurallarına uygun olarak sistem üzerinde oluşturulan elektronik kayıt olarak tanımlanmış ve EKK'ya, ELÜS'lerin her bir alım satım işlemi için bir ELÜS alım satım belgesi oluşturma ve bu belgeyi alıcı ve satıcı taraflara elektronik ortamda gönderme zorunluluğu getirilerek "ELÜS alım satım belgesi"nde bulunması zorunlu bilgiler belirlenmiştir. Bu çerçevede; lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden "elektronik ürün senedi" (ELÜS) vasıtasıyla alım satımında, her bir el değiştirme aşamasında, Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK) tarafından "ELÜS alım satım belgesi" düzenlenmektedir. 

ELÜS Alım Satım Belgelerinin Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınması
3 Haziran 2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 452 sıra numaralı VUK Genel Tebliği ile söz konusu "ELÜS alım satım belgesi" 1 Temmuz 2015 tarihinden itibaren, Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınmıştır. 

Anılan tebliğde açıklandığı üzere; 5300 sayılı Kanun kapsamında lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden ELÜS vasıtasıyla alım satımında her bir el değiştirme aşamasında EKK tarafından ELÜS alım satım belgesi düzenleneceğinden, ELÜS alım satımına taraf olanlar bu işlem için ayrıca fatura veya diğer herhangi bir belge düzenlemeyecek, alım satım işlemi EKK tarafından kendisine iletilen bilgilere göre düzenlenen ELÜS alım satım belgesi ile tevsik edilecektir. ELÜS alım satımına taraf olanlar, EKK tarafından kendilerine iletilen ELÜS alım satım belgesinin kağıt çıktılarını alacaklar ve bunları vergi kanunlarının öngörmüş olduğu süreler dâhilinde muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmekle yükümlü olacaklardır.

Bilgi verme zorunluluğu

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca yetkilendirilmiş Elektronik Kayıt Kuruluşu'na (EKK), ELÜS alım satım belgesine ilişkin bilgilerin elektronik ortamda (Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi Transfer Sistemi-BTRANS- aracılığıyla) gönderilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Buna göre; 1 Temmuz 2015 tarihinden başlamak üzere, EKK tarafından düzenlenen her bir ELÜS alım satım belgesine ilişkin bilgilerin, takip eden ayın son günü saat 24.00'a kadar BTRANS aracılığıyla gönderilmesi gerekmektedir. Kâğıt ortamında verilen bilgiler hiçbir şekilde kabul edilmeyecektir.

ELÜS Alım Satım Belgesinde Bulunması Gereken Bilgiler

ELÜS alım satım belgesinin en az aşağıdaki bilgileri içermesi gerekmektedir:
a) Düzenlenme tarihi.
b) İşlem tarihi.
c) Her hesap dönemi başından itibaren 1'den başlamak üzere düzenleme sırasına göre verilecek müteselsil sıra numarası.
ç) Her bir ELÜS satıcısı için her hesap dönemi başından itibaren 1'den başlamak üzere düzenleme sırasına göre verilecek müteselsil sıra numarası.
d) ELÜS'ü alan ve satanın; adı-soyadı/unvanı, adresi, varsa vergi dairesi, T.C. kimlik numarası (vergi kimlik numarası).
e) Alım satıma konu ELÜS'ün; temsil ettiği ürünün türü, tipi, hasat yılı, lisanslı depo işletmesinin unvanı ve ürünün depolandığı yer, temsil ettiği alım satıma konu ürün miktarı, alım satım bedeli.
f) EKK'nın; unvanı, adresi, vergi dairesi, vergi kimlik numarası. (Bu bilgiler dip not olarak yazılacaktır.)
g) "452 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca düzenlenmiştir." ibaresi.