Lider şirket olmak ve lider kalmak
Lider şirket nasıl olunur?
Bir şirkette toplantıda idim. Şöyle bir soruyla karşılaştım."Lider şirket nasıl olunur?" Ben de "Bu 500 milyon liralık bir soru, ama cevaplamaya çalışayım" dedim.
Lider bir şirket olmak için vizyoner bir lider, iddialı ama gerçekçi hedef, hedefe gidecek yol haritası, konulan planı gerçekleştirecek organizasyon yapısı ve bütün bu söylenenleri hayata geçirecek insan kaynağı gerekir. Şimdi her bir faktörü tek tek ele alalım.
" Vizyoner Lider
Bir şirketi lider yapmak için önce iyi bir lidere ihtiyaç vardır. Kılavuzun karga olmaması gerekir. Bu lider bilgili, ileri görüşlü, donanımlı, insan ilişkileri mükemmel ve insani değerleri yüksek birisi olmalıdır. Baştaki lider tüm organizasyonu ateşleyen kişidir. Ama tek bir lider yetmez. Her seviyedeki yöneticinin, tepedeki liderin vizyonunu ve enerjisini taşıyan bir lider olması gerekir.
" Hedef
Lider, şirketi götüreceği yeri iyi tanımlamalıdır. Hedef, çevre koşullarının incelenmesi ve mevcut yapının değerlendirmesi ile konulur.
Çevre koşulları deyince, işletmeyi ekonomik olarak etkileyen ve etkileyecek olan etmenler akla gelmelidir. Çevreyi iki kuşak olarak inceleyebiliriz. Birinci kuşak çevrede işletmeyi doğrudan etkileyecek etmenler yer alır. Bunlar müşteriler, tedarikçiler, işgücü pazarı ve rakiplerdir. İkinci kuşakta ise birinci kuşak çevreyi etkileyen, dolayısıyla işletmeyi dolaylı etkileyen faktörler vardır. Bu faktörleri de ekonomi, teknoloji, yasalar ve hukuk, siyaset, sosyo-kültürel yapı, doğa ve uluslararası ortam diye tanımlayabiliriz.
Lider, hedef belirlemesinde şirketin mevcut durumunu da hesaba katar. Şirketin güçlü yönleri ve de şirketin zayıf yönleri incelenir. Yukarıda sıralanan çevre faktörleri ışığında tehlike ve fırsatlar da değerlendirilir. Bu değerlendirmeler sonucunda lider, hedefleri koyar.
" Yol haritası
Hedef belirlendikten sonra şirketi bu hedefe götürecek yol haritası ortaya konur. Yol haritası olarak önce stratejiler ve stratejik planlar belirlenir. Sonra taktik planlar ve operasyonel planlar yapılır. Planlar, hedefe varmak için zihinde yaratılan yol haritalarıdır.Hesapsız plansız hareket eden şirketler hüsrana uğrar. Ülkemizde plansızlığı öven yanlış bir deyiş vardır: "Kervan yolda düzülür" . Ancak bu sözün bir doğru tarafı da vardır. Düşünmeden, hesap kitap yapmadan, plansız yola çıkan kervanın başına yolda çok şey gelebilir; yanlış sözü diyen haklı(!) çıkabilir
" Organizasyon
Hedefe varma işi karmaşık ve zor bir iştir. Bunu gerçekleştirmek için işbölümüne ve resmi bir yapıya ihtiyaç vardır. Buna organizasyon şeması diyoruz. Herkesin görev tanımı, yetki ve sorumlulukları tanımlanır. Çarkın çabuk dönmesi için yetki dağılımının akıllıca yapılması gerekir. Çok hızlı bir dünyada yaşıyoruz. Kararların hızlı alınması ve uygulanması gerekir. Kendini "Superman" sanarak tüm yetkiyi kendinde toplayan, alttakilere yetki devretmeyen, dolayısıyla şirketteki hareket yetisini dizginleyen kabız liderlerin ve de şirketlerinin geleceği yoktur.
" İnsan kaynakları
Şirket dediğimiz şey insanlardan oluşur. Bu nedenle konulan hedeflere şirketi taşıyacak olan da insandır. Tanımlanan organizasyon şemasını dolduracak olan kişilerin, bu kutularda tanımlanan sorumlulukları taşıyıp yetkileri kullanabilecek omuz genişliğine, liderin vizyonunu algılayabilecek zihin açıklığına ve liderin ateşinden kıvılcım kaparak harekete geçecek gönül zenginliğine sahip olması gerekir.
Sürdürülebilir liderlik
Soruyu soran kişi bu vaazımı dikkatle dinledi. "Evet, bu reçete ile şirket lider olabilir. Ama Hocam lider olmak yetmiyor. Önemli olan, bu liderliğin sürdürülebilir olması. Bunu nasıl gerçekleştirebiliriz?" Ben de "Yukarıdaki 500 milyonluk soruya bedel bir soru bu (!) ama bunu da cevaplayalım" diyerek bu soruyu da şöyle cevapladım:
Doğrudur. Bir çok organizasyon vizyoner lider gidince piyasadaki liderliğini kaybetmeye başlar ve geride kalır. Liderliğin sürdürebilir olması için yukarıda verdiğimiz reçetenin işlemesini, sürekliliği sağlayacak sistemlerin kurulması gerekir. Bu sistemleri kuracak, kurduracak olan yine liderdir. Örneğin öyle bir sistem kurulmalıdır ki, her tür operasyon insandan bağımsız tıkır tıkır işlesin; öyle bir insan kaynakları sistemi kurulmalı ki, her pozisyon için vizyon sahibi liderler yetişebilsin.
Sonuç
Ancak yukarıdaki reçeteyi uygulayan şirketler ayakta kalmıştır. Süreklilik için bunlar gerekli koşullardır. Sorun bakalım kendinize :Şirketinizde bunlar var mı?