Lehman Brothers'ın iflasından ders almadık

Önümüzdeki eylül ayı, ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflasının yıldönümü. Lehman Brothers'ın iflası, yaşadığımız küresel resesyonun ve finans krizinin başlangıcı olarak değerlendiriliyor. Peki bir yıl boyunca harcanan trilyonlarca dolar devlet parasının, batık kredilerin sonunda, doğru dersleri aldık mı? Harvard Üniversitesi Ekonomi Profesörü ve IMF eski Başekonomisti Kenneth Rogoff'un bu soruya verdiği cevap "hayır".

Lehman Brothers'ın iflasına izin verilmeseydi, mevcut krizin yaşanmamış olacağı yönünde bir kanı olduğuna dikkat çeken Rogoff, "Dünyanın önde gelen yatırımcıları ve politika yapıcıları, ülkelerin birbirine son derece bağımlı oldukları bu küresel ekonomide, Lehman gibi büyük bir finans kurumunun batmasına asla izin verilmemeliydi diye düşünüyorlar. Kendini bir tür emlak holdingine dönüştüren ve ABD emlak balonuna bağımlı hale gelen Lehman işini ne kadar kötü yapmış olursa olsun, müşterilerinin bu durumda bırakılmaması gerekirdi" diyor. Bunun sonucunda ise sisteme duyulan güvenin çöktüğünü ve kaos yaşandığını söylüyor.

Bu kaos ortamında ise finansal yeniden yapılanmayı ne pahasına olursa olsun engellemek isteyen hükümetlerin, bankaların üzerine dev bir koruma ağı gerdiklerini belirten Rogoff, bu koruma ağının kısa vadede işe yarayacak olsa da, önümüzdeki günlerde güven verecek bir finansal düzenlemeye ve finans yönetimine ihtiyaç duyulacağını ifade ediyor.

Böylesi büyük bir kurtarma kansız olmazdı

Sadece Lehman Brothers değil, tüm finans sisteminin emlak ve kredi balonlarının engellenemez çöküşüne hazırlıksız yakalandığını kaydeden Rogoff, sistemin geldiği noktanın ise bu derece büyük kurtarma planlarını ve yeniden yapılanmayı gerektirdiğini söylüyor. Rogoff şu yorumları yapıyor: "Böylesi bir kurtarma tabii ki kansız olamazdı. Sonuçta, büyük bir bankanın veya yatırım bankasının batması harekete geçmek için engellenemez bir katalizör oldu.

Lehman'ın batmasına izin vermek bir infazdı aslında

Lehman'ın batmasına izin verme problemi bir görüş değil, bir infazdı aslında. Hükümet Lehman'ın karmaşık türev ürünlerinin yol açacağı sonuçları yumuşatmak için agresif bir tavır sergileyebilir, hatta bu yönde finans sistemine yönelik yeni yasalar bile çıkartabilirdi. Tabii ki bir gecede tüm bunları yapmak kolay değil, fakat çok sayıda uyarı mevcuttu. Lehman'ın iflasından altı ay önce küresel kredide daralma belirtilerinin yanı sıra, ABD ve Avrupa'da resesyon işaretlerinin görülmeye başlamıştı. Fakat bu yönde kimse fazla bir şey yapmadı."

Eksik olan sadece güven mi?

Peki bugün geçerli olan oyun planı ne? İşte Rogoff'a göre geldiğimiz durum ve bu durumdan çıkmanın en güvenilir yolu: "Finans sektörünün düzenlenmesinden bahsediliyor, fakat hükümetler güveni sarsmaktan endişe ediyorlar. Herkes emlak balonunun patlamış olmasının hazmedilmesi gerektiğinde hemfikir, fakat kimse tüketimde yaşanan ağır büyüme ile bunun kaç sene süreceği konusunda bir fikre sahip değil. ABD ile Çin arasındaki ticaret ilişkilerinin yeniden dengelenmesi gerektiği de herkesin hemfikir olduğu bir diğer konu. Ama bunun da nasıl gerçekleşeceğine dair en ufak bir hayal gücü söz konusu değil. Liderlerimiz ve politika yapıcılar eski sistemin, bugün oluşturulabilecek yeni bir sistemden çok daha iyi olduğuna inanıyorlar. Sadece güveni yerinden inşa ederek, her şeyi tamir edeceklerini düşünüyorlar."

Oysa Rogoff'a göre, Lehman Brothers iflasından almamız gereken önemli bir ders var. O da, küresel finans sisteminin düzenleme ve yönetim açısından temel değişikliklere ihtiyacı olduğu. "Mevcut güvenlik ağı kısa vadede işe yarayabilir, fakat özellikle Avrupa ve ABD'de balon oluşumuna ve sürdürülemez hükümet borçlanmalarına neden olacaktır" diyen Rogoff, şöyle tamamlıyor sözlerini: "Asya şu an için Batı'ya sponsorluk yapmak isteyebilir, fakat bu sonsuza dek sürmez. Asya kendi borç piyasalarını derinleştirdikçe, kendine yeni alternatifler bulacaktır. Bir kaç sene içinde, Batılı hükümetlerde vergi artışı, enflasyon ve borçların ödenememesi veya bunların her üçünün karışımı söz konusu olacak. Her ne kadar bu durum acı verici görünse de, temellerin yerine yerleşmesi açısından çok daha iyi olacak. Güveni oluşturmak yardımcı ve önemli, fakat inancımızı hak eden küresel finans düzenine ve yönetimine ihtiyacımız var."