Kurumsallaşalım, kurumsallaşın, kurumsallaşsınlar
Geçen hafta kurumsallaşma olarak verilen kavramın literatürde kabullenilen tanımını ‘Bir şirkette işlerin yürütülmesinin ve şirketin büyümesinin şirket yöneticilerinin kişisel yöntemlerine bağlı olmadan sağlanması için gereken yapı ve süreçlerin oluşturulması’ olarak vermiştim. Bu tanımın ‘kendisi himmete muhtaç bir dede nerede aleme himmet ede’ misali kendisinin tanıma muhtaç olduğunu da ilave etmiştim. Bu tür belirsiz, yoruma muhtaç tanımlarla işe başlanması satışı iyi, tanıtımı kuvvetli, ağzı laf yapan danışman, uzman, gurulara piyasa açar, derde şifa arayan iş adamı da hangi derde ne şifa olacağı belli olmayan bir süreci finanse etmeye itilir demiştim.
Şimdi bu tanımın abanın altından gösterdiği sopalardan birine bir bakalım. Tanımdaki anahtar sözcük ‘işlerin şirket yöneticilerinin kişisel yöntemlerine bağlı olmaması’ sözcüğüdür. Bu ne demek? Önce bir şirkette birden fazla yönetici olduğuna göre tanımın kimi hedeflediği sorusu var. Kurumsallaşma denilen şeyin daha çok aile şirketlerini hedef aldığı düşünülürse büyük olasılıkla yöneticilerden kasıt şirket sahibi aile fertleri, yani kurucu duayenler ve diğer patronlar. Aile şirketi olmayan kurumlarda bu yöneticilerin kimler olduğu hiç açıklanmadığı için rivayet muhtelif. Herhalde ‘üst’ kademe yöneticileri, özellikle genel müdür ve genel müdür yardımcıları falan kastediliyor. İkincisi bu yöneticilerin ‘kişisel yöntemlerinden’ ne kastedildiği sorusu. Bu tam bir muamma. Ben kişisel olmayan yönetici yöntemi bilmiyorum. Bu yönetici dediğin bilgisayar yazılımı değil ki. Kişisel yöntemleri için maaş alan biri. Yoksa bu insanlara ne gerek var? Anlaşılan dava kişisel yöntemin kendisi değil de başka bir şey. Üçüncü bağlı olmamak kavramı. Bağlı olmaması gereken şeyler işler (ve şirketin büyümesi) olarak veriliyor. Hangi işlerden bahsedildiğinin belli olmadığı problemini bir tarafa bırakırsanız anlaşılan kurumsallaşmadan kastedilen şirketin ‘işlerinin’ bir anlamda patronlardan alınıp otomatik pilota bağlanması. Bazı yazarların kurumsallaşma tanımını “patronların yetkilerinin kısıtlanması” olarak vermesi bundan.
Daha sonra bir şirkette tanımda bahsedilen işlerin ne olabileceğini tartışacağız. Şimdi patron yetkilerinin kısıtlanması neden cazip gözüküyor ona bir bakalım.
Çuvallayan yöneticinin yetkisi kısıtlanır. O da yöneticinin üstünde bir patron baba (amca vesaire) veya bir yönetim kurulu varsa yapılabilir. Kurumsallaşma yöneticilerin işleri berbat ettiği durumlar için önerilen bir yöntem olmadığı için geriye işlerin yönetiminin yöneticilerin keyfinden alınması neden istenilen bir şey sorusu kalıyor İşte abanın altından gösterilen sopa bu. Öyle anlaşılıyor ki amaç yöneticilerin yetkisinin azaltılması değil, işlerin yönetiminde ‘esneklik’ ile ‘standartlaşma’ arasında standartlaşma yönünde bir tercih. Bu ne demek?
Bu; işlerin yönetimi eğer standart prosedürlere bağlanmaz, formülleşmezse yani ‘esnek’ bırakılır standartlaştırılmazsa yöneticinin “bugün böyle yarın şöyle” diyerek zırt vırt değişiklikler yaparak onun talimatlarını yerine getirmekle yükümlü şirket mensuplarını şaşkına çevirmesi tehlikesi vardır demektir. Bu aynı zamanda anılan tehlikeyi önlemek için oturalım işler nasıl yönetiliyor kağıda dökelim ki yönetici fikir değiştirmesin demek.
Peki bu kağıda dökülen standart prosedürler nereden bulunacak? İki kaynak var. Oturur o yönetici işleri nasıl yönetiliyor bakarsınız, kağıda döker yani yöneticinin tanımda eleştirilen ‘kişisel yöntemini’ resmileştirirsiniz. Veya, o iş en iyi nasıl yönetilir biliyorsunuzdur. Kalkar yöneticiye “öyle değil böyle yönet” der ve bunu resmileştirirsiniz. Sonuç her iki şıkta da aynıdır. Demek ki amaç resmileşmek değil herkese burada bu iş böyle yönetilir diyebilmek. Şirketlerin formal prosedür denilen bu tür şeylerle yönetilmesi şirket çalışanlarının işler nasıl yürüyor bilmesi, bilenlerin bilmeyenlere anlatabilmesi açılarından açıklık getirir. Bu nedenle arzulanabilir olabilir. Olabilir ama kazın ayağı öyle değil.
Bu yaklaşım bir sürü başka şeyi de beraberinde getirir. Standart prosedürlerin konulması abasının altındaki sopaya haftaya bakarız.
Sağlıcakla kalın.