Kurumlar vergisi beyannamesi ve beyanname üzerinde yapılabilecek indirim
Dr. Mehmet ŞAFAK
Bilindiği gibi kurumların bir yıl içinde elde ettikleri ve izleyen yılın nisan ayında beyan edecekleri kurum kazançları esas itibariyle kanuni defterlerinde yer alan kayıtlar esas alınarak belirlenir. Ancak bazı indirimler sadece kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde gerçekleştirilebilir.
Kurumlar Vergisi Kanunu'nun "Diğer İndirimler" başlıklı 10.maddesinde yer alan; bu indirimler: Ar-Ge indirimi, sponsorluk harcamaları, bağış ve yardımlar olarak sayılabilir.
Kurum vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla ve kanundaki sırasıyla kurum kazancından indirilebilecektir. Bu indirimler, esasen, Ar-Ge indirimi dışında kazancın bulunması halinde beyanname üzerinden indirim konusu yapılan ve kazancın yetersiz olması halinde sonraki yıllara devredilemeyen indirimlerdir.
Ar-Ge indirimleri
Mükelleflerin, münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri çerçevesinde, işletmeleri bünyesinde 2008 hesap döneminden itibaren yaptıkları harcamaların %100'ü (01/01/2008-31/03/2008 döneminde bu oran %40 idi) kurum kazancının tespitinde Ar-Ge indirimi olarak dikkate alınabilecektir. 2008 hesap dönemine ilişkin olarak, birinci geçici vergi döneminde yapılan araştırma geliştirme harcamaları üzerinden %40 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanması gerekmekte olup ikinci ve müteakip geçici vergi dönemlerinde ise birinci geçici vergi döneminde yapılan harcamalar da dahil olmak üzere, yapılan araştırma ve geliştirme harcamalarının toplamı üzerinden %100 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanması gerekmektedir. Öte yandan, daha önceki hesap dönemlerinde gerçekleştirilen araştırma ve geliştirme harcamaları üzerinde ise %40 oranında Ar-Ge indirimi hesaplanacaktır.
Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyeti, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil yapılan düzenli çalışmaları ifade etmektedir.
Bir faaliyetin Ar-Ge faaliyeti olup olmadığı hususu 1 seri no'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nin ilgili bölümünde yer alan esaslara göre belirlenecektir.
Mükellefler Ar-Ge harcamalarının %100'ü oranında hesaplayacakları Ar-Ge indirimini, beyanname üzerinden hesaplanan kurum kazancından indirebileceklerdir. Ar-Ge indirimi tutarı, Ar-Ge faaliyetine başlandığı andan itibaren hem yıllık beyannamede hem geçici vergi beyannamelerinde uygulanabilecektir. Hesaplanan Ar-Ge indirimi tutarı, mükellefler tarafından yıllık kurumlar vergisi beyannamesi ile geçici vergi beyannamesinin ilgili satırlara yazılarak kazançtan indirilecektir. İlgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredebilir.
Alanında uzman kuruluşlarca hazırlanan "Ar-Ge Proje Değerlendirme Raporu" nun olumsuz olması halinde, Ar-Ge indimi dolayısıyla eksik ödenen vergilerle ilgili olarak gerekli tarhiyat yapılır..
5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamındaki indirim, istisna, destek ve teşviklerden yararlananlar; GVK'nın 89.maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendi, KVK'nın 10.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un aynı mahiyetteki hükümlerinden ayrıca yararlanamazlar. Mükellef ilk aşamada tercih hakkını kullanmalıdır. Mükellef tarafından geçici vergi döneminde yapılan tercih dönem sonu itibariyle yapacağı tercih yerine geçer.Yapılan seçime göre kurumlar vergisi beyannamesinin ilgili satırı doldurulmalıdır.
Sponsorluk harcamaları
3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; bu kanunlar uyarınca tespit edilen amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için %50'si kurumlar vergisi matrahının tespitinde, beyan edilen kurum kazancından indirilebilir.
Sponsorluk harcamaları, ticari kazancın elde edilmesi ile doğrudan ilişkili olmayan veya ilişkisi ölçülemeyen, sosyal amacı öne çıkan harcamalar olup ticari kazancın elde edilmesi ile doğrudan ilişkili olan reklam harcamalarından farklılık arz etmektedir.
Sponsor olan kurumun adının anılması koşuluyla,
- Resmi spor organizasyonları için yapılan saha, salon veya tesis kira bedelleri,
- Sporcuların iaşe, seyahat ve ikamet giderleri,
- Spor malzemesi bedeli,
- Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün uygun göreceği spor tesisleri için yapılan ayni ve nakdi harcamalar,
- Sporcuların transfer edilmesini sağlayacak bonservis bedelleri,
- Spor müsabakaları sonucuna göre sporculara veya spor adamlarına prim mahiyetinde ayni ve nakdi ödemeler gibi harcamalar sponsorluk harcaması olarak değerlendirilir.
Sponsorluk Yönetmeliği kapsamında ayni yada nakdi olarak yapılan harcamalar, kurumlar vergisi mükelleflerince harcamanın yapıldığı yılda indirim olarak dikkate alınabilecektir.
Yukarıda kapsamı belirtilen sponsorluk harcamalarının indirimi için söz konusu beyannamelerin ekinde herhangi bir belgenin ibraz zorunluluğu bulunmamaktadır.
Gerçek ve tüzel kişiler, süresiz bir şekilde sponsor olamayacakları gibi; bunların herhangi bir şekilde vergi borçları da bulunmamalıdır. Bu nedenle kurumların sponsor olabilmeleri için bağlı bulundukları vergi dairesine müracaat ederek, vergi borcu olmadığına dair bir yazı almaları ve yapılan sponsorluk sözleşmesinin bir örneğini ilgili vergi dairesine vermeleri gerekir.
Kurum kazancının %5'i ile sınırlı bağış ve yardımlar
Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere, köylere Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının %5'ine kadar olan kısmı, kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirim konusu yapılabilecektir.
Bağışların makbuz karşılığı olması,karşılıksız yapılması,sadece ilgili dönem kazancından indirilmesi ve beyanname üzerinde ayrıca gösterilmesi gerekir. İndirilemeyen kısım diğer yıla nakledilemez.
Kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecek bağış ve yardımların tutarı, o yıla ait kurum kazancının %5'i ile sınırlıdır.İndirilebilecek bağış ve yardım tutarının tespitinde esas alınan kurum kazancı, zarar mahsubu dahil giderler ile iştirak kazançları istisnası düşüldükten sonra, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki (ticari bilanço karı- (iştirak kazançları+geçmiş yıl zararları)) tutardır.
Eğitim ve sağlık tesislerine yapılan bağışlar
Eğitim, sağlık ve bakım hizmetlerini geliştirmek ve devam ettirmek amacıyla yapılan harcamalar kurum kazancının tespitinde kazancın % 5 i ile sınırlı olmaksızın, indirim unsuru olarak dikkate alınabilecektir.
- Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu, çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamaların,
- Söz konusu tesislerin inşası için yukarıda belirtilen kamu kuruluşlarına yapılan her türlü bağış ve yardımların,
- Mevcut okul, sağlık tesisi ve öğrenci yurtları ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezlerinin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.
Ayrıca,sözü edilen tesislerin yapımı için yukarıda sayılan kuruluşlar dışında yer alan kamuya yararlı dernekler ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılan bağış ve yardımlar ise o yılki kurum kazancının %5'i ile sınırlı olmak üzere bu kapsamda indirim konusu yapılabilecektir.
Kültür ve turizm amaçlı bağış ve yardımlar
Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler ve köyler, Bakanlık Kurulu'nca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan veya Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca desteklenen yada desteklenmesi uygun görülen;
- Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslar arası organizasyonların gerçekleştirilmesine,
- Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilen de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,
- Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,
- Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına, KVKda belirtilen diğer çalışmalara ilişkin harcamalar ile makbuz karşılığı yapılan bağış ve yardımların %100'ü kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirilebilecektir.
Bu çerçevede yapılacak bağış ve yardımlar için bağış yapılan projenin Kültür Bakanlığı tarafından desteklendiği veya desteklenmesinin uygun görüldüğüne ilişkin ilgili Bakanlığın yazısının kurumlar vergisi beyannamesi ekinde veya ayrıca bağlı bulunulan vergi dairelerine verilmesi gerekmektedir.
Doğal afetlere ilişkin bağış ve yardımlar
Bakanlar Kurulu'nca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığı ile makbuz karşılığında yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı kurum kazancından indirilebilecektir.
Özel kanunlarda öngörülen bağış ve yardımlar
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin dönem kazancından indirilebileceği bağış ve yardımlarla ilgili olarak diğer kanunlarda da özel hükümler bulunmaktadır. Bu bağışların da, uygulama birliği açısından diğer bağışlar gibi beyanname üzerinden indirim konusu yapılması uygun olacaktır.
Bunların başlıcaları: 222 sayılı ilköğretim ve Eğitim Kanunu'nun 76. maddesi uyarınca nakit olarak yapılan bağışlar, 278 sayılı kanunun 13. maddesi uyarınca Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'na yapılan nakdi bağışlar, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'nun 56/1. maddesine göre yapılacak nakdi bağışlardır.
Yukarıda sayılan kurumlara yapılan ayni bağışlar KVK'nın mükerrer 10/-c maddesindeki esaslara göre (dönem kazancının %5'i ile sınırlı olarak) indirilir.
2828 sayılı kanun uyarınca, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'na kanunun 20/b maddesi uyarınca yapılacak nakdi ve ayni bağışlar, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanun ile oluşturulan fona, kanunun 9. maddesi uyarınca yapılan nakdi ve ayni yardımlar, 3388 sayılı kanunun 3. maddesi uyarınca Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'na yapılacak nakdi ve ayni bağışlar, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerde Yapılacak Yardımlara Dair Kanun'un 45. maddesine göre milli veya mahalli yardım komitelerine (kriz masalarına) yapılacak nakdi ve ayni yardımların tamamı (sayılanlar dışında bazı kanunlarda da hükümler mevcuttur) o yıl kazancından indirilebilir.
Bu kanunlar uyarınca yapılacak bağış ve yardımlar %5'lik sınıra tabi olmaksızın, dönem kazancının yeterli olması kaydıyla doğrudan dönem kazancından indirilebilmektedir. Dönem kazancının yeterli olmadığı durumlarda, söz konusu bağışlar zarar artırıcı unsur olarak dikkate alınamaz.