Kurlar dalgalanıyor ve kırılganlık artıyor!
Son haftalarda döviz kurlarında yaşanan hareketlilik, Türkiye ekonomisine ilişkin kırılganlık algılamasını güçlendiriyor. Durum böyle olunca beklentiler bozuluyor ve kafalar karışıyor, korku duvarları zorlanıyor! Neden böyle olduğunun sorgulanması yerine bundan sonra neler olabilir konusuna odaklanılması, olumlu düşünmeye izin vermiyor.
Geride bıraktığımız hafta içinde önce ölümü gördük, sonra sıtmaya razı olduk: finansal piyasalarımız önce olumsuz baskılar altında bunaldı ve daha sonra Ukrayna’ya ilişkin ateşkes anlaşması ve beklenenden düşük çıkan ABD perakende satış verileri sayesinde kısmen sakinleşti. Merkez Bankası lehine farklı kesimlerden yükselen söylemler de geçici bir rahatlama yaşanmasına katkı yaptı.
Eskiye göre çok daha gerçekçi olmak zorunda kalacağımız bir dönem bizi bekliyor. Cari açığımız küçülüyor, başta petrol olmak üzere gerileyen emtia fiyatları sayesinde Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın yüzde 5’ine geriliyor diye sevinemeyiz! Veya toplam dış borç stokumuzun GSYİH içindeki payının kabaca yüzde 50 gibi düşük bir düzeyde olması ile avunamayız! Aksini iddia edenlere sormak gerekir: yukarıda belirttiğimiz oranlara rağmen neden Türk Lirasında yaşanan kanama durdurulamıyor? Gerek yerlilerin ve gerekse yabancıların taşıdığı dövize açık pozisyonların toplam hacminin GSYİH’ya oranı kabaca yüzde 50’ye yakın düzeylerde dalgalanıyor. 2015 yılı dış finansman ihtiyacımızın aynı büyüklüğe oranı ise yüzde 20’yi aşıyor. Mevcut döviz rezervlerimiz bu oranların yanında cüce kalıyor! Bu büyüklükler çok ciddi bir dengesizliğe işaret ediyor ve dış koşulların olumsuzlaştığı durumlarda Türkiye ekonomisini çok kırılgan hale getiriyor; riskten kaçınma eğilimini dalgalı bir şekilde güçlendiriyor ve döviz kurlarını yükseltiyor. İçerideki kısır tartışmalar sonlansa bile kalıcı bir düzelmenin yaşanması pek olası görünmüyor.
Orta vadeli bakış açısı, dış koşulların olumsuzlaşmaya devam edebileceği ve riskten kaçınma eğiliminin belirleyici olmaya devam edebileceğini düşündürüyor. Beklenenden düşük çıkan Ocak ayı ABD perakende satış verileri, dolar faizindeki olası yükselişin öteleneceği anlamına gelmeyebilir; ekonomide ivme kaybından çok olumsuz kış koşulları bu veriyi etkilemiş olabilir. Diğer taraftan Ukrayna konusundaki ateşkes anlaşması ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinden Orta Doğu konusunda çıkan kararı birlikte değerlendirmek, daha isabetli olabilir. Jeopolitik sorunlardan bir tanesi geçici olarak rafa kalkıyor fakat bir diğeri açılıyor; Rusya büyük ölçüde istediğini alırken AB’nin ABD ekseninden uzaklaşma çabası dikkat çekiyor! Muhtemel gelişmeler, yanlış dış politika tercihleri nedeniyle ülkemizi zorlayabilir! Orta Doğudaki gerginliğin yükselmeye aday oluşu, ekonomimize ilişkin kırılganlık algısının artmasına sebep olabilir; söz konusu bölgeye akan ve istikrarsızlık yaratan grupların, tasfiye ve tahliyesi bizim açımızdan ciddi sıkıntıları beraberinde getirebilir!
İçeride yaşamakta olduğumuz faiz tartışmaları ise, hareket yeteneğimizi büyük ölçüde kaybettiğimizi ve yükselen gerginlik sebebiyle sağduyumuzu yitirdiğimizi düşündürüyor. Arap Baharı sonrasında rezerv opsiyon mekanizmasını devreye sokan para otoritesi, siyasi irade ve iş dünyasına koskoca üç yıllık bir zaman kazandırdı; döviz kurları ile faizlerin çok daha fazla yükselmesini önledi. Söz konusu kesimler ise hayal peşinde koşarak, bu büyük fırsatı en etkin şekilde değerlendirme basiretini gösteremedi! Bu aşamadan sonra para otoritesini kollamaya çalışmak veya onu faizleri düşürmeye zorlamak, kırılganlığın artmasını engelleyemeyebilir!
Kısa vadeye odaklanarak günü kurtarmaya çalışmak, her konuda ciddi sorunlar yaratan yanlışlarımızı sebebi oldu. Böyle gelmiş olsa da, artık aynı şekilde devam edilemiyor! Ortak aklı olumlu yönde kullanarak tedbirli olmayı beceremeyenlerin, dış koşulların mucizevi bir şekilde düzelmesi konusundaki duaları nafile olmaktan öteye gidemiyor! Olunduğundan farklı görünmek, giderek olanaksızlaşmaya başlıyor! İçeride tilkiyi oynayanlar olumsuzlaşan dış koşullar karşısında kargalaşıyor; kılavuzu karga olanların geleceği kararmaya devam ediyor!