Küresel krizden küresel balona
Dünya piyasalarındaki bahar havası devam ediyor. Küresel olarak uygulanan genişleyici para ve maliye politikaları sayesinde hisse senedi piyasalarından, tahvile, emtialardan, gelişmekte olan ülke aktiflerine kadar uzanan bir dizi piyasada spekülatif bir balon oluştu.
Barclays tarafından G4 ülkeleri (ABD, AB, Japonya ve İngiltere) için yapılan bir çalışma küresel durgunluktan çıkmak için uygulanmakta olan para politikalarının ne derece genişleyici olduğunu net bir şekilde gösteriyor.
1980 ile 2007 arasındaki dönemi kapsayan çalışma durgunluk dönemlerinden çıkışta kısa vadeli reel faizlerin %2,5, uzun dönemli faizlerin %3,5 düzeyinde olduğunu gösteriyor. Buna karşı durgunluktan çıkmaya başladığımız mevcut dönemde kısa vadeli reel faizlerin sıfırın altına düştüğünü, uzun vadeli faizlerin ise %1,5 düzeyinde olduğunu görüyoruz.
Benzer bir gözlemi gelişmiş ülkelerde uygulanan maliye politikaları için de yapmak mümkün. Dünya Bankası ve IMF uzmanlarınca yapılan çalışma 1970-2007 arasında yaşanan durgunluk dönemlerinde gelişmiş ülkelerde bütçe açığının milli gelirin %4'ünü aşmadığını gösteriyor. 2008 küresel krizinde gelişmiş ülkelerdeki bütçe açığı milli gelirin %8'ini geçiyor.
Genişleyici para ve maliye politikalarının sürekli olarak devam ettirilmesi şansı yok. Enflasyonist baskılardaki artış ve kamu borç dinamiklerindeki bozulma orta vadede buna izin vermez. Genişleyici maliye ve para politikalarının kademeli olarak normalleştirilmesi lazım.
Ancak dünya ekonomisini yeni bir durgunluk veya yüksek enflasyon dönemine sokmadan bunun yapılması kolay değil. Genişleyici politikaların zamanından önce bırakılması zaten kırılgan olan büyümeyi öldürüp durgunluğu ağırlaştırabilir. Yok eğer genişleyici politikalara gerektiğinden uzun süre devam edilirse orta vadede bir yüksek enflasyon dönemiyle karşılaşabiliriz.
Dünya ekonomisine yön verenlerin tercihlerini ne yönde kullanacağını önümüzdeki günlerde göreceğiz. Eğer durgunluk korkusu ağır basar ve genişleyici politikalara devam edilirse dünya piyasalarındaki balonun bir sure daha devam ettiğini görebiliriz. Ancak orta vadede piyasalardaki balonun patlayacağına ve fiyatların ekonomik gerçeklerin gerektirdiği seviyelere yaklaşacağına inanıyoruz.