”Küresel krizde ana risk unsuru değişti”
Sorun önce bankacılık sisteminde kendini gösterdi. ABD'de mortgage balonunun patlamasıyla tüm dünya küresel bir krize sürüklendi. Atlatır gibi olduk krizi. Ama bünyeyi terk etmeye pek niyetli olmayan mikrop gibiydi kriz; sürekli tekrarlıyordu, ama biçim değiştirerek.
"Küresel finansal kriz, kapsamı ve etkisi bakımından daha önce tecrübe edilmemiş bir boyuta ulaşmıştır. Küresel krizin başlangıcında, sorunların kaynağında bulunan finansal ve reel sektörü destekleyici bir rolü olan kamu kesimi, krizin bu aşamasında ana risk unsuru olmuş ve 'ülke riski' kavramı ön plana çıkmıştır. AB'ye üye bazı ülkelerin mali yapılarındaki sorunlara yönelik olarak sağlanan kamu destekleri ve alınan politika tedbirleri piyasada oluşan olumsuz algıyı değiştirememiştir…"
Bu değerlendirme, Merkez Bankası'nın dün yayımlanan bu yıla ilişkin ikinci finansal istikrar raporunda yer alıyor. Değerlendirmede, artan ülke riskine bağlı olarak özellikle riskli ülkelerdeki aşırı değer kayıplarının, portföylerinde bulundurdukları kamu kağıtları dolayısıyla ülke bankacılık sektörlerini de etkilemeye başladığına dikkat çekiliyor. Merkez Bankası'nca yapılan değerlendirmede önümüzdeki dönemde risklerin daha da artabileceği uyarısında bulunulurken şu görüşlere yer veriliyor:
"Krizin etkilerini azaltmak amacıyla otoritelerce alınan tedbirlerin, kapsam ve büyüklük olarak yeterli olmadığına ilişkin endişeler nedeniyle riskli ülkelere yönelik oluşan güvensizlik algısı diğer ülkelere de yayılmaya başlamıştır. Önümüzdeki dönemde belirsizlik ortamının devam edeceği öngörülmekte olup, sorunların küresel finansal sistem üzerindeki etkilerinin artması önemli bir risk unsurudur."
Değerlendirmede; gelişmiş ülkelerin büyüme performanslarında görülen kötüleşmenin, gelişmekte olan ülkelere finansman, beklenti ve ticaret kanallarıyla yansıdığı, ayrıca gelişmiş ülkelerin kamu borçlarındaki ve para miktarındaki aşırı artışın gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarındaki oynaklığı da artırdığı vurgulandı.
"Sermaye çıkışı yaşandı"
Merkez Bankası'nın finansal istikrar raporunda, özellikle Avrupa'daki durum özetlendikten sonra Türkiye'de yaşananlara değinildi. Yılın ilk yarısında, sermaye girişinin devam etmesi, sağlam makroekonomik temeller ve uygun piyasa koşulları sonucunda yüksek bir büyüme performansı yakalandığı belirtildi. Değerlendirmede daha sonra şu görüşlere yer verildi:
"Kredi büyümesini sınırlamaya yönelik alınan tedbirler paralelinde, yılın ikinci çeyreğinden itibaren büyüme hızında yavaşlama gözlenmiş ve iç ve dış talep arasında dengelenme başlamıştır. Küresel ekonomiye ilişkin belirsizlerdeki artışa ve risk iştahındaki bozulmaya paralel olarak yılın üçüncü çeyreğinde diğer gelişmekte olan ülkelerden olduğu gibi ülkemizden de sermaye çıkışları yaşanmış, söz konusu ülkelere kıyasla oynaklığı sınırlı olmakla birlikte Türk Lirası değer kaybetmiştir. Bunun yanı sıra, yurtiçi talepteki yavaşlamanın da etkisiyle ithalat son dönemde zayıflamaya devam etmiş, ihracat sınırlı bir artış göstermiş, bu durum cari açıktaki hızlı artış hızının kontrol altına alınmasına katkıda bulunmuştur. Öte yandan, cari açığın finansmanında uzun vadeli borçlanmaların payının artış göstermesi finansman kalitesini artırmıştır."
Merkez Bankası, önümüzdeki dönem ortaya çıkacak riskler açısından uyarı görevinde bulunmayı da ihmal etmiyor. Yapılan değerlendirmede, "Önümüzdeki dönemde, küresel ekonomiye ilişkin olumsuz gelişmeler, tüm dünya ülkeleri için olduğu gibi ülkemiz açısından da önemli bir risk unsuru olarak ortaya çıkmaktadır" deniliyor.
Yani Merkez Bankası, çok açık biçimde gelecek dönemin bir dizi risk içerdiğine vurgu yapıyor. Ayrıca, orta vadeli programda öngörülen mali çerçevenin uygulanması ve cari açığa kalıcı bir çözüm sağlanması amacıyla tasarruf oranlarını artırıcı ve enerjide dışa bağımlılığı azaltıcı yapısal reformların gerçekleştirilmesinin büyük önem taşıdığı ifade ediliyor. Ne var ki, bu "yapısal reform" çağrısı, klasik bir söylem ve çağrı olmaktan öteye gitmiyor, gidemiyor…