Küresel kriz Türk bankalarını teğet mi geçti?

Bankalar Türkiye ekonomisini sarsan küresel depreme rağmen 2009 yılının ilk yarısında güçlü bir performans sergiledi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) derlediği verilere göre 2009 yılı ilk altı ayında bankaların net karı %33 artarak 11 milyar liraya çıktı.

Güçlü öz kaynak yapısı ve temkinli bilanço yönetimi Türk bankacılık sisteminin küresel mali krizden görece az etkilenmesinde önemli rol oynadı. Ama ilk yarı karlılığındaki artışta asıl katkı bankaların kriz yönetiminden daha çok Merkez Bankası'nın genişleyici para politikasından ve piyasa koşullarındaki iyileşmeden kaynaklandı.

Küresel ekonomide ve uluslararası piyasalardaki bozulmayı gören Merkez Bankası 2008 Kasım'ından itibaren bankaların önünü açmaya çalıştı. Likidite eksikliği çekebilecek bankalara TL ve döviz kaynak sağlamak için munzam karşılıkları düşürerek ve açık piyasa işlemlerini kullanarak kaynak sağladı. Kredi mekanizmasını rahatlatmak için politika faizlerini dev adımlarla 8,5 puan indirerek %8,25 seviyesine çekti.

Merkez Bankası hızlı faiz indirimleriyle ekonominin hızla daraldığı bir ortamda mali piyasaları rahatlatmaya ve kredi mekanizmasındaki tıkanıklığı aşmaya çalıştı. Ancak ekonomide yaşanan hızlı küçülme ve takipteki alacaklardaki hızlı artış kredi kanalının açılmasını engelledi. Bankacılık sektörünün kredi toplamı yılın ilk altı ayı itibariyle aynı kalırken portföylerindeki kamu kağıtları %14 büyüdü.

Kredi türleri itibariyle bakıldığında krizden en çok etkilenen kesim küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) oldu. Yılın ilk altı ayında KOBİ'lere verilen kredilerin takipteki alacağa dönüşüm oranı %4,6'dan %6,6'ya yükseldi. Takipteki alacaklardaki sert yükseliş bankaların KOBİ'lere verdikleri kredileri %6,5 civarında küçültmesine neden oldu.

Aktifleri pasiflerine göre daha uzun durasyona sahip olan bankacılık sistemi Merkez Bankasının faiz indirimlerinden büyük fayda sağladı. Ortalama aktif vadesinin bir yıla yakın olmasına karşı mevduat vadesinin iki ay civarında olması faiz oranlarının düştüğü bir ortamda bankaların net faiz marjını hızla yukarıya çekti. Bu sayede aktif kalitesindeki bozulmaya rağmen takipteki alacaklar için ayrılan karşılıklar sonrası net faiz gelirleri geçen seneye göre %16 düzeyinde artarak 15,3 milyar TL düzeyine ulaştı.

Piyasalardaki iyileşmeye paralel sermaye piyasası işlemleri ve kambiyo karlarındaki artış bankaların yüzünü güldüren bir diğer faktördü. Bankalar ilk altı ayda sermaye piyasası işlemlerinden karlarını %270 artırarak 1,7 milyar liraya çıkardılar; kambiyo işlemlerinden olan karlarını da %750 artırarak 250 milyon liraya yükselttiler. Bu sayede geçen seneye göre banka karlarına 1,5 milyar liraya yakın bir katkı sağlandı.

Bu gelişmeler sonucunda bankacılık sektörünün net karı %33 oranında artarak 11 milyar liraya çıktı. Özkaynak verimliliği 2008 sonundaki %19 seviyesinden %25,4'e ve sermaye yeterliliği %18'den %19,2'ye yükseldi.

Sanayi üretiminin %10 oranında reel olarak küçüldüğü, takipteki alacakların %73 büyüdüğü bir dönemde banka karlarındaki artışı fevkalade olumlu buluyoruz. Ancak söz konusu artışın önemli kısmının faiz oranlarındaki hızlı iniş sayesinde yazılan karlardan kaynaklandığı unutulmamalı.

Bankaların karlılığındaki artış faiz oranlarının gerilemeye devam etmesi sayesinde yılın üçüncü çeyreğinde de sürecek. Ama faiz etkisinin kalkmasıyla birlikte yılın son çeyreğinden itibaren karlılık normal seyrine dönecek.

Bankacılık sektörü güçlü bilançosu ve istikrarlı yönetimi ile Türkiye'nin küresel krize karşı en önemli kozlarından biridir. Ama ilk yarı sonuçlarından çıkıp küresel krizin bankacılık sektörünü teğet geçtiğini sanmayalım.

Ekonomi toparlanmazsa küresel kriz diğer sektörler gibi Türk bankalarını da olumsuz etkileyecektir. Türkiye'nin en büyük şansı bankacılık sektörünün küresel dalgalara karşı dayanacak güçte olmasıdır.