Kurdaki artış, dış ticaretteki eğilimi değiştirir mi?
İhracat temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2.2 artarken, ithalattaki artış yüzde 10'u buldu. Temmuzdaki tablo, aslında ilk yedi aydaki eğilimle de paralel sayılır. Ocak-temmuz döneminde ihracat yüzde 1.3 arttı, ithalatta ise yüzde 7.6'lık artış oldu.
İthalatın ihracattan daha hızlı artmasındaki en büyük etken altın ticaretinde dengenin geçen yıla göre tümüyle değişmesi. Türkiye geçen yıl net altın ihracatçısıydı, bu yıl net ithalatçı konuma geçti. Örneğin geçen yıl temmuzda ihracat ve ithalat 1.9 milyar dolar olarak gerçekleşmişken, bu yıl ihracat 180 milyon dolarda kaldı, ithalat ise 1.6 milyar dolar oldu. Altın dış ticareti konusuna daha sonra detaylı olarak değineceğimizi belirtelim.
Gelelim döviz kurlarında son dönemde ortaya çıkan hızlı artışın dış ticareti nasıl etkileyeceğine. Özellikle de bu artış ihracatta bir patlama yaratacak mı, yaratmayacak mı, bu tartışılıyor.
Önce ithalata değinmekte yarar var. İthalat kur artışından çok doğaldır ki olumsuz etkilenecek. En azından ithalat çok azalmasa bile, iç piyasaya yansıma olumsuz olacak. Hele hele Suriye sorunu yüzünden artış gösteren başta petrol olmak üzere emtia fiyatlarının etkisiyle Türkiye ithal enflasyon olgusuyla bir kez daha ciddi biçimde karşı karşıya kalacak. Her ne kadar 2013 sonu için enflasyon tahmini yüzde 6.2 düzeyinde bulunuyorsa da, son gelişmelerden sonra bu oranı tutturma olasılığının iyice zayıfladığını bir kez daha vurgulamakta yarar var.
Merkez Bankası'na göre kur artışı kısa sürede geri dönecek, Başkan Başçı'nın iddialı söylemiyle yılsonunda dolarda 1.92 bile görülebilecek ve bu sayede kur artışının fiyatlar üzerinde fazla bir etkisi olmayacak. Öyle olacağını umalım. Kur artışıyla birlikte ithalatın yavaşlaması, buna karşılık ihracatın belirgin bir ivme kazanması bekleniyor. Bu sayede dış ticaret açığının ve bağlı olarak da cari açığın küçüleceği umuluyor. Bu bir ölçüde gerçekleşecektir elbette. Ama burada asıl etkiyi yapan ihracatın büyümesi mi olacaktır, yoksa ithalatın küçülmesi mi?
Öyle görünüyor ki asıl etki ithalattan gelecek. Ancak, ithalatı miktar olarak pek de azaltılamayacak petrole, fiyat artışı yüzünden daha fazla ödeme yapılması halinde kur artışının pek bir yararı da görülemeyecek.
İhracat fırlar gider mi?
Kur artışıyla birlikte ihracatın hızla artacağı umudu doğar hep. Ama pek de öyle olmaz. İhracatçının cebine aynı miktarda dolarla daha çok TL girer girmesine ama, bu pek uzun sürmez. TL'nin değerinin uzun süre düşük seyretmesi karşısında, mal sattığımız ithalatçılardan "Fiyat indirin" yönünde istekler gelmesi hiç şaşırtıcı olmaz.
Daha önce 100 dolara satılan herhangi bir üründen ihracatçı 180 lira elde ediyorken, şimdi 200 lira elde etmeye başladığında bu alıcı tarafından dikkate alınmaz mı sanıyorsunuz. Alıcı da fiyatın 100 dolardan örneğin 90 dolara, 95 dolara indirilmesini ister. İhracatçı bu indirimi yapsa bir türlü, yapmasa bir türlü.
Çünkü ne dedi Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı: "Dolar yılsonunda 1.92 olursa şaşırmayın." Dolayısıyla ihracatçı fiyat indirir indirmesine ama, kurda oynaklık olmayacağını bilirse. Oysa şimdi bunun tam tersi bir durumdayız. Şimdi kur yüksek diye ve alıcının isteğiyle bir miktar indirilecek fiyat, kur düştüğünde eski düzeyine getirilebilir mi, işte o da çok zor.
Herhalde şimdi ihracatçının en çok istediği kurun bir yerde dengeye gelmesi. Öyle alıcıyla karşı karşıya kalınmasına yol açacak yüksek bir seyir ve sonrasında düşen bir kur. En istenmeyen durum bu olsa gerek.
İhracat yatay, ithalat artıyor
Yıllık dış ticaret verileri, ihracatın uzun süredir yatay seyrettiğini, ithalatın ise artış eğiliminde olduğunu gösteriyor. Temmuz sonu itibariyle yıllık ihracat 153.6 milyar, ithalat ise 247.1 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Yıllık ihracat bu yıl 153-154 milyar dolar bandında salındı. İthalat ise yıla 238 milyar dolarla başladı ve temmuzda 247 milyara geldi.
