Kurbanlık ekonomisi ve kafa karıştıran fiyatlar
Bayram yaklaştıkça kurbanlık telaşı da büyüyor. Yetiştiriciler için, telaş 6 ay öncesinden başladı. Yetiştiriciler, merada veya hazır yemle besledikleri kurbanlıkları satarak hem yaptıkları masrafı çıkarmayı hem de para kazanmayı bekliyor. Bu nedenle kurbanlık fiyatı yetiştiriciler için büyük öneme sahip.
Kurbanlık almak veya vekaleten kurban kestirerek bağışta bulunmak isteyen yurttaşlar için de kurbanlık fiyatı çok önemli. Çünkü, ne kadar para vereceklerini bilmek istiyorlar. Bütçelerini buna göre ayarlayacaklar. Bugünlerde açıklanan çok farklı fiyatlar nedeniyle alıcı da, satıcı da kararsız. Hatta şaşkın.
Devletin görevi, hem yetiştiriciyi hem de kurban alıp kestirecek veya bağışta bulunacak hayırsever yurttaşları korumak.
Bu çerçeveden bakınca, kurbanlıklarla ilgili çok büyük bir ekonomiden de söz etmek mümkün. Türkiye’de son 3 yıllık ortalamaya göre Kurban Bayramı’nda yaklaşık 900 bin büyükbaş, 2.5 milyonun üzerinde küçükbaş hayvan kurbanlık olarak kesiliyor. Bu hayvanların beslenmesi için verilen yemin maliyeti yaklaşık 2.5 milyar lira olduğu tahmin ediliyor.
Kurbanlık hayvanların ekonomik değeri ise yaklaşık olarak 7.5 milyar liranın üzerinde olduğu hesaplanıyor.
Hayvancılık politikasındaki yanlış uygulamalar nedeniyle geçmiş yıllarda yeterli hayvan olmadığı gerekçesi ile kurbanlıkların bir bölümü ithalatla karşılandı. Yapılan ithalat yerli üreticiyi büyük zarara uğrattı. Bu yıl bayram öncesi 100 bin baş besilik sığır ithalatı yapıldı. Fakat bu hayvanlar kurbanlık amacıyla getirilmedi. Besilik olarak işletmelere dağıtılıyor. En az 7-8 ay beslendikten sonra kesilecek. Bayram öncesi yapılan bu ithalat psikolojik olarak kurbanlık fiyatını düşürebilir. Ayrıca, bazı art niyetliler bu hayvanları besiye almadan kurbanlık olarak pazara sürebilir. Buna da dikkat etmek gerekir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’in verdiği bilgiye göre, kurbanlık standartlarına uygun 1 milyon 200 bin büyükbaş ve 3 milyon 700 bin küçükbaş hayvan var. Dolayısıyla kurbanlık temininde bir sıkıntı yaşanmayacak.
Fiyat karmaşası var
Yeterli sayıda kurbanlık hayvan var. Bir çok kurum ve kuruluş kurbanlık fiyatını açıkladı. Bazıları bağışları artırmak için medyada tanıtım ve reklam çalışması yapıyor. Açıklanan fiyatlar arasında büyük farklılıklar var. Bu nedenle vatandaşın da kafası karışık. Nereden hangi fiyata kurbanlık alacağına karar veremiyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, illere ve canlı ağırlığa göre farklılık göstermekle birlikte kurbanlık fiyatlarının büyükbaş hayvan için hayvan başına 2 bin 850 lira ile 15 bin 200 lira arasında olacağını açıkladı. Ziraat Odaları Birliği, küçükbaş kurbanlık fiyatlarını ise hayvan başına 450 lira ile 1700 lira arasında değişeceğini bildirdi.
Diyanet İşleri Başkanlığı kurbanlık fiyatını hisse başına 690 lira olarak açıklarken, Kızılay “vekaletle kurban kesim kampanyası” kapsamında yurt içinde bir hisseyi 740 lira, yurtdışı için ise 475 lira olarak belirledi. Mehmetçik Vakfı’nın vekaleten kurban bedeli ise hisse başına 790 lira. Ayrıca, döviz bazında ödeme yapmak isteyenler 265 dolar veya 237 euro bağışta bulunarak Mehmetçik Vakfı’na vekaleten kurban kestirebilecek. Daha bir çok kurum veya vakfın açıkladığı fiyat var.
Bir kaç yıldan beri hipermarket zincirleri de kurbanlık satışı yapıyor. Marketlerin açıkladığı fiyat, karkas ağırlığına göre kurbanlık koç fiyatı 775 lira ile 900 lira arasında değişiyor. Büyükbaş hayvanın hisse fiyatı ise 780 ile 980 lira arasında. Bir hisse, büyükbaş hayvanın 7’de biri olarak kabul edildiğinde yaklaşık 5-7 bin liraya geliyor.
Fiyatlardaki farklılık nereden kaynaklanıyor?
Öncelikle satın alınacak kurbanlık hayvanın cinsine göre fiyat değişiyor. Küçükbaş hayvan alındığında daha düşük, büyükbaş hayvan alımında daha yüksek para ödeniyor. Kaldı ki, hem Ziraat Odaları Birliği’nin hem de marketlerin açıkladığı kilogram fiyatı dikkate alındığında küçükbaş kurbanlığın karkas fiyatı kilogram başına ortalama 11 ile 20 lira arasında değişirken, büyükbaş kurbanlığın kilogram fiyatı 14 lira ile 22 lira arasında değişiyor.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Kızılay ve Mehmetçik Vakfı gibi vekaleten kurban kesimi yapan ve hisse bazında satış yapan kurumların açıkladığı fiyat ise hayvanın tümünü değil sadece 1 hissesini yani bir bölümünü kapsıyor. Bu nedenle fiyat 690-790 lira arasında değişiyor. Her bir hisse genellikle büyükbaş hayvanın 7’de birini kapsıyor.
Marketlerdeki kurbanlık satışı da hisse olarak yapılıyor. Fakat bu marketlerde kurbanlık almak isteyene hayvanın derisi,iç organları alındıktan sonra sadece karkas et satışı yapılıyor. Bu nedenle fiyat farkı oluşabiliyor.
Özetle, Kurban Bayramı süresince yaklaşık 900 bin büyükbaş ve 2.5 milyonu aşkın küçükbaş hayvan kesimi olacak. Kurbanlıklar için çok farklı fiyatlar açıklandı. Ancak asıl fiyatı belirleyecek olan arz ve talep olacak. Geçmiş yıllarda olduğu gibi bayramı takip eden günlerde özellikle kırmızıet satışında düşüş olacaktır. Kurbanlık alacakların fiyatı kadar hayvanın sağlıklı olduğuna ve veteriner hekim tarafından kontrol edildiğine dikkat etmeleri büyük önem taşıyor. Ayrıca, Trakya’nın Şap Hastalığı’ndan ari bölge olması nedeniyle Anadolu’dan Avrupa’ya hayvan geçişinin yasak olduğunu da hatırlatmakta yarar var.