Kur değişimi mi döviz giriş çıkışını etkiliyor, giriş çıkış mı kuru?

Tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan gibi bir durum aslında. Çünkü hem döviz kurundaki dalgalanma yabancıların döviz giriş çıkışında etki yapıyor, hem de giriş ve çıkıştaki hareket döviz kurunun düzeyinde belirleyici rol oynuyor.

Döviz giriş çıkışı derken, Merkez Bankası'nın haftalık olarak açıkladığı yabancıların hisse senedi ve devlet iç borçlanma senetlerindeki net alış ve satışlarına ilişkin verilerin seyrinden söz ediyoruz. 
Kur mu döviz hareketini, döviz hareketi mi kuru daha çok etkiliyor, sorusunda ağırlıklı yanıt sanırız döviz hareketinin kuru etkilediği biçiminde olacaktır. 

Hatta, kurun herhangi bir nedenle yükselmiş olması, gözünü karartıp "zararın neresinden dönersek kardır" diye yaklaşanlar dışında kalan yabancıların Türkiye'den çıkmaları için hiç de uygun bir dönem değildir. Öyle ya, Türkiye'deki örneğin 100 bin lira tutarındaki hisse senedi ya da kamu borçlanma senedini dolar 2 lirayken mi dövize çevirip Türkiye'den gitmek uygundur, yoksa dolar 2.5 lirayken mi? Dolayısıyla kurun yüksekliği, yabancı çıkışını tetikleyen değil, bastıran bir etkendir. İstisnai durumlar vardır tabii ki ve bu da gelecekte durumun daha da kötü olacağı öngörüsüne dayanır.

Kur-döviz hareketi bağı güçlü

Yılbaşından 3 Nisan'a kadar olan haftalar itibariyle iki grafik oluşturduk. İlk grafikte, haftalık ortalama dolar kuru ile o hafta gerçekleşen hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedindeki net giriş çıkış toplamına yer verdik. 
Özellikle 9 Ocak'tan sonraki hafta bağlantı çok belirgin hale geliyor. 2-9 Ocak arasında tam 1.1 milyar dolar çıkıyor. Bu haftadaki ortalama kur 2.33 düzeyinde. İzleyen hafta bu kez tam 1 milyar dolar giriyor, kur da 2.29'a geriliyor. 16-23 Ocak haftasında kur yeniden 2.33'ü buluyor, giren para da 286 milyona düşüyor. 

23 Ocak'tan sonraki sekiz hafta boyunca döviz çıkışı var. Ve bu sekiz hafta boyunca kurun bir hafta hariç hep yukarı gidişi söz konusu. Yabancı döviz çıkarıyor, kur da yukarı gidiyor. Şöyle de düşünmek ve yaklaşmak mümkün; kur yukarı gittikçe, artış daha da hızlanabilir düşüncesiyle yabancı Türkiye'den çıkmayı tercih ediyor, bu da kuru yukarı itiyor ve tekrar başa dönülüyor.

20-27 Mart haftasına geliyoruz, sürpriz sayılabilecek bir şekilde tam 1.2 milyar doların üstünde döviz girişi var. Dövize bakıyoruz, doların haftalık ortalaması da 2.61'den 2.57'ye inmiş.

Toplam hareket daha belirgin

İkinci grafiğimizde dolardaki haftalık birikimli ortalamayı ve o dönemin toplamındaki döviz giriş çıkışını dikkate alarak bir seri oluşturduk. Yani örneğin 30 Ocak için 26 Aralık'tan başlayarak beş haftanın ortalama dolar kuru olan 2.33'ü ve yine bu beş haftanın toplamındaki döviz girişi olan 603 milyon doları kullandık.  

Dövizde ortalama kurun kullanılması, döviz giriş çıkışında ise toplam rakamın esas alınması kur ile döviz hareketi arasındaki haftalık dalgalanmaları bir anlamda törpüledi ve bağlantı çok daha somut bir şekilde ortaya çıktı. 
Kur yukarı giderken, yabancının çıkmakta olduğu ya da diğer pencereden bakarsak, yabancı çıkarken kurun yukarı doğru bir seyir izlediği çok somut olarak gözlenebiliyor. Ayrıca, mart ayı ortasından itibaren kurun daha durağan seyretmesi veya bunu sağlayan yabancı hareketinin pozitife dönmesiyle hareketlerin keskin olmaktan uzaklaştığı dikkati çekiyor.

Kur, yabancıya bakıyor

Türk parasının yabancı paralara karşı değerini belirleyen bir dizi etken var. Faiz düzeyimiz, yurtiçindeki gelişmeler, biter gibi görünse de hiçbir zaman sona ermeyen iç çekişmeler... Ama dolara karşı olan değerin oluşmasında tümüyle bizim dışımızdan gelen etkenler de mevcut. Özellikle bu yıl. FED'in ne zaman ve ne ölçüde yapacağı bir türlü kestirilemeyen faiz artışı gibi...

Ama TL'nin değerini belirleyen en önemli etkenlerden biri de belli ki yurtiçinde hisse senedinde ve devlet iç borçlanma senedinde bulunan yabancılara ait paranın bizi ne zaman terk etmeye niyetleneceği. Yılbaşından bu yana olan dönemin rakamları ortada. Yabancı ne zaman çıkmışsa, dolar kuru o zaman yukarı gitmiş ya da tersi olmuş; yabancı döviz getirip bu senetlerden aldığı an TL değer kazanmış. 

Ama diyoruz ya, bu önemli olmakla birlikte etkenlerden yalnızca biri. Tüm ekonomik etkenler bertaraf edilse bile, hiç merak etmeyin biz dengeleri bozacak gerekçeler yaratmayı biliriz.