Kur arttı, yabancı yatırımcı ekimde zarar etti

Yabancı yatırımcı Türkiye’ye gelerek devlet iç borçlanma senetlerine yaptığı yatırımla uzun yıllar iki yönlü kar elde etti. İlk kar, dünyanın en yüksek nominal faizinin Türkiye’de uygulanıyor olmasından kaynaklanıyordu. Bu kar, Türkiye’den çıkılmak istendiğinde kur avantajıyla katlanıyor ya da katlanıyordu. “Katlanıyordu” diyoruz, çünkü Ekim ayında Türk parasının önemli ölçüde değer yitirmesi, kur avantajından kaynaklanan karı ortadan kaldırdığı gibi, faizden elde edilen getiriyi de sıfırladı ve yabancı yatırımcı Türkiye’den yüzde 5.5 zarar ederek çıkmak zorunda kaldı. Oysa yabancı yatırımcı daha ocak ayında Türkiye’den dolar bazında yüzde 46 kar elde ederek çıkabiliyordu.

Artı 46’dan eksi 5’e...

Yüzde 46’lık getiri ve yüzde 5’lik kaybın nasıl oluştuğuna gelince...

2007 yılının ocak ayı; yabancı yatırımcı 1.000 dolarla Türkiye’ye geldi, o ayın ortalama kuru olan 1.4198’den dolarını YTL’ye çevirdi ve eline 1.420 YTL geçti. Bu parayı, bir yıl vadeli olduğunu varsaydığımız yüzde 20.36 faizli iskontolu ihalelerde satılan devlet iç borçlanma senetlerine yatırdı. Bir yıl sonra ocak 2008’de kağıdın vadesi dolduğunda faiziyle birlikte artık elinde 1.709 YTL’si vardı. Bu yatırımcı Türkiye’den çıkmak istedi. Ocak 2007’de 1.4198 olan kur, 1.1704’e inmişti. 1.709 YTL’sini 1.1704’ten dolara çevirdi ve eline 1.460 dolar geçti. Yani 1.000 doları bir yılda, Türkiye’de 1.460 dolar olmuş ve dolar bazında tam yüzde 46 kazanç sağlamıştı.

Ekim ayında ise tablo tümüyle tersine döndü. Yabancı yatırımcı geçen yıl ekim ayında getirdiği 1.000 dolarını, o ay 1.1966 olan kurdan YTL’ye çevirdi ve eline 1.197 YTL geçti. Bu parayı, ekim 2007’de yüzde 16.40 olan faizden kamu kağıdına bağladı. Bir yıl sonra elinde 1.393 YTL vardı. Küresel kriz yüzünden koşullar ne olursa olsan, kara-zarara bakmadan dövize geçmesi ve Türkiye’den çıkması gerekiyordu. Türk parasının o eski değerli dönemi geride kalmıştı, ama yapacak bir şey yoktu. 1.393 YTL’sini dolara çevirmek istedi. Dolar 1.4733 düzeyindeydi ve eline 945 dolar geçti. Bir yıl önce 1.000 dolar getirmiş, şimdi ise 945 dolara razı olmuştu; Türkiye zarar ettirmişti. 

Bu, rakamlar üstünden oluşturduğumuz bir senaryo elbette. Şöyle bir görüş var; Türk parasının değer kazandığı dönemler, yabancıların çıktığını değil, yoğun olarak Türkiye’ye girdiğini gösterir, zaten TL de bu yüzden değer kazanıyordur, deniliyor. Bu görüş teoride doğru, ancak pratikte durum farklı olabiliyor. Örneğin dolar bazında yüzde 46 kazanç oluşan ocak ayında yabancı yatırımcının Türkiye’ye giriyor olması gerekirdi, oysa çok fazla olmasa da, yaklaşık 200 milyon YTL tutarında bir çıkış oldu.

Bu yıl mayıs ayında yabancı yatırımcının portföyü değişmedi, temmuzda giriş var, diğer ayların tümünde ise çıkış yaşandı. On ayda, 7.5 milyarı ekim ayında olmak üzere toplam 9.3 milyar YTL’lik çıkış gerçekleşti.

En yüksek oranlı kayıp

Dolar, bu yıl ekimde aylık ortalama olarak Türk Lirası karşısında geçen yıla göre yüzde 23.12 değer kazandı. Bundan önceki en yüksek oran, yüzde 23.78 ile 2003 yılı nisanında bir önceki yıla göre ortaya çıkmıştı. Yani dolardaki değer artışı, ekim itibariyle son beş buçuk yılın en yüksek oranı. Ancak, dolarda yüzde 23.78 artışın yaşandığı nisan 2002-2003 döneminde faiz yüzde 58.67 düzeyindeydi, buna göre dolar bazında reel faiz yüzde 28’i aşmıştı.

Dolayısıyla reel bazda bakıldığında bu yıl ekimde ortaya çıkan negatif yüzde 5.5’lik oran, yabancı yatırımcının

Türkiye’de kamu kağıtlarından ilk kez bu düzeyde zarar ettiğini gösteriyor. 2006 yılının ortasındaki dalgalanmada da haziran ayında yüzde 1.68, temmuz ayında yüzde 0.30 zarar ortaya çıkmıştı. 

Kasımdaki zarar daha büyük

Yabancı yatırımcılardan Türkiye’den çıkmaya devam edenler kasım ayında daha büyük zararları göze almak durumunda. Her ne kadar kasımın ilk haftasındaki çıkış yalnızca 26 milyon YTL düzeyindeyse de, sonraki dönemlerde bu tutarın artması söz konusu olabilir. Kasım ayında şimdiye kadar oluşan kurun ay ortalaması olacağı varsayılarak ve son bir yıldaki faiz getirisi dikkate alınarak yapılan hesaplama, kasım ayında çıkacak yabancıların dolar bazında yüzde 14’e yakın zarar edeceklerini gösteriyor. Bu oran, yabancı yatırımcının Türk kamu kağıtlarında uğrayacağı yeni bir rekor zarara işaret edecek.

Giriş için fırsat mı?

Kamu kağıtlarında faizlerin yükselmiş olması ve Türk parasının değer yitirmesi, Türkiye’ye girmek isteyenler için yeni bir fırsat yaratır mı, şimdi bu tartışılıyor. Özellikle dışarıda faizlerin çok düşük olduğuna işaret ediliyor. Piyasalara pompalanan milyarlarca doların bir süre sonra değerlenecek yer arayacağına, işte bu aşamada Türkiye’deki yüksek faizin yeniden cazip görünebileceğine dikkat çekiliyor. Ama bu ne zaman gerçekleşir ya da gerçekleşir mi, işte onu kimse bilemiyor. Belki de Türkiye’nin bu kısır döngüden kurtulması için, bu durumun hiç gerçekleşmemesini dilemek gerekiyor ve faizi ona göre aşağı çekebilmek daha büyük önem kazanıyor. Ne var ki ufukta, Hazine’nin daha az borçlanmasını, dolayısıyla faizin bu yolla aşağıda oluşmasını sağlayabilecek türde umut verici hiçbir gelişme görünmüyor. 

İskontolu ihaleler ve bir yıl sonrasının TÜFE ve dolar değişimine göre reel faiz (yüzde)

 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

2006 Faiz 14,02 13,97 13,89 13,88 14,98 18,11 21,51 20,47 21,11 21,96 20,85 21,47

2007 Enf. 9,93 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 8,40 8,39

2007 $ Değişimi 6,92 5,30 5,58 1,83 -5,81 -17,43 -17,72 -10,52 -14,32 -18,94 -18,35 -17,77

Reel Faiz(1) 3,72 3,46 2,73 2,85 5,26 8,76 13,67 12,18 13,06 13,24 11,49 12,07

Reel Faiz(2) 6,64 8,23 7,87 11,83 22,07 43,04 47,68 34,63 41,35 50,46 48,00 47,72

2007 Faiz 20,36 18,85 19,81 19,10 18,81 18,52 17,56 18,58 18,25 16,40 16,21 16,52

2008 Enf. 8,17 9,10 9,15 9,66 10,74 10,61 12,06 11,77 11,13 11,99  

2008 $ Değişimi -17,57 -14,53 -12,15 -4,32 -6,36 -6,65 -5,16 -10,36 -2,51 23,12  

Reel Faiz(1) 11,27 8,94 9,77 8,61 7,29 7,15 4,91 6,10 6,41 3,94  

Reel Faiz(2) 46,01 39,05 36,38 24,48 26,88 26,96 23,96 32,28 21,29 -5,46  

(1) Enflasyona göre           

(2) Dolar kuru değişimine göre