Kur artışı özel sektörü vurabilir!

Tüm dünyada finans sistemi allak bullak. Bundan, biz de nasibimizi alıyoruz. Doğru ya da yanlış; yeterli ya da değil, Merkez Bankası önlem üstüne önlem alıyor. Ama Türk Lirası'nın değer yitirmesinin önüne geçilemiyor.

Finans kesimindeki tek gelişme, TL'nin değer yitirmesi değil elbette. Hisse senedi fiyatları düşüyor, altın rekor kırıyor. Ancak Türkiye için en önemli gelişme, TL'nin hızla değer yitiriyor olması…

Hisse senedi fiyatlarının çok düşmesi, aslında kağıt üstündeki bir gelişme. Fiyatı gerilemiş olan hisse senedinizi elden çıkarmıyorsanız aynı varlığa sahipsiniz, zararınız kağıt üstünde. Böylesine oynak dönemlerde, şansınız varsa, elinizdeki 100 hisse senedini, yüksek fiyattan satıp düşük fiyattan alarak örneğin 110 adede de çıkarabilirsiniz, bunu yapacağım derken fiyatlar yükselirse bu kez 100 hisse senedini satarak elde ettiğiniz parayla ancak 90 hisse senedi de alabilirsiniz. Bu tür dönemler, alış-satış için en riskli dönemlerdir çünkü. Bir de geriye bakarak, "şu fiyattan satsaydım, şu fiyattan alsaydım" türü hesaplar yapmanın pek anlamı yoktur; çünkü o fiyatları yakalayabilen neredeyse parmakla sayılacak kadar azdır.

Bu dönemde altın fiyatları da rekor üstüne rekor kırıyor. Siz elinizdeki altını bu yüksek fiyattan nakde döndürmüyorsanız ve elinizde 100 gram altın var ise, yine 100 gram altına sahipsiniz; yani değişen bir şey yok! Bir süre önce fiyatlar yükseldi diye altınlarını satmak isteyenlerin bu kez kuyumcularda sözüm ona TL kalmadığı için bu satışı gerçekleştiremediklerine ilişkin haberleri hatırlarsak, yüksek fiyattan satış yapmanın her zaman çok da kolay olmayacağı gibi bir algı doğuyor. Hele hele altın fiyatlarının tepeye ulaştığı ve artık bundan sonraki hareketin düşüş yönünde olacağı yönünde bir beklenti oluşursa, bakın bakalım o zaman eldeki altınlar nasıl satılacak…

Özel sektörün sorunu büyük

Başta da belirttik, son gelişmeler bizi en çok TL'nin değer kaybı yönüyle etkiliyor ve daha da etkileyecek. Özel sektörün dış borcuna ilişkin olarak ilk beş ayın verisine sahibiz ve bu beş aylık dönemdeki artış bile can sıkıcı. Mayıstan sonra borç daha da artmışsa, ki öyle olduğu sanılıyor, özel sektör açısından durum daha da vahim demektir.

Özel sektörün kısa vadeli dış borcu yılın ilk beş ayında 5.8 milyar dolar, uzun vadeli dış borcu ise 8.2 milyar dolar arttı. Yani özel sektör borcunda beş ayda ortaya çıkan toplam artış 14 milyar dolar düzeyinde.

Özel sektör mayıs sonundaki projeksiyona göre kısa vadeli borcu için haziranda 4.4, temmuzda 1.2 milyar dolar ödeme yaptı. Ödeme tutarı ağustosta 2.6, eylülde 2.3, ekimde 2.9 milyar dolar olacak. Kasımda 921 milyon, aralıkta 2.4 milyar, ocakta 687 milyon, şubatta 502 milyon ödenecek. Mart, nisan ve mayıs aylarındaki 2.9 milyar, 2,3 milyar ve 1.9 milyarlık ödemelerle toplam ödeme 25.1 milyar doları bulacak.

Özel sektör, uzun vadeli dış borcu için ise, bu yılın haziranı ile gelecek yılın mayısı arasında kalan bir yılda 33 milyar dolarlık ödeme yapacak.

İşte Türk Lirası'nın hızla değer yitirmesi, özel sektörün ödeyeceği dış borcun TL karşılığının önemli ölçüde büyümesi sonucunu doğuracak. Üstelik, böyle bir gelişmenin hiç beklenmiyor oluşu, özel sektörün tüm planlarını alt üst edecek. Ödeme güçlükleri yaşanması, işçi çıkarılması gibi bir dizi olumsuzlukla karşılaşılması sürpriz olmayacak. 

İthalat yerine yerli üretim

Türk Lirası'nın hızla değer yitirmesi ve ithalatın pahalı hale gelmesinin olumlu bir sonuç da doğurabileceği belirtiliyor. İthal ara malların pahalanmasıyla, bu ara malların iç piyasadan sağlanması yoluna gidilebileceği, bunun da iç piyasada görece bir canlılık sağlayabileceği ifade ediliyor. Ancak, ara mal kullanımında birden iç piyasaya yönelmenin pek de kolay olmayacağını savunan bir kesim ise, böyle bir dönüşümün gerçekleşeceğine pek ihtimal vermiyor.