Kültürel değerlerdeki 24 yıllık değişimi araştırıyor
San Diego Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi’nde öğretim üyesi olan Yar. Doç. Dr. Zeki Pağda, Türkiye’de ses getirecek bir araştırma yürütüyor. Pağda’nın araştırması 1994’te aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 62 ülkede gerçekleştirilen “Globe-Kültürel Değerler” adındaki çalışmanın sadece Türkiye’ye ait ayağı olacak. O dönemde yapılan araştırmaya tüm dünyadan 200’ün üzerinde akademisyen destek vermiş, bu ekibe Türkiye’den de Boğaziçi Üniversitesi’nden üç isim katılmıştı. Dünyanın kültürel haritasını çıkaran bu araştırma şimdi aynı metodolojiyle bize özel gerçekleştiriliyor. Aynı zamanda Ergene Consulting Stratejik Çözüm Ortağı da olan Pağda, “Globe Türkiye” adını alacak araştırması hakkında şu bilgileri veriyor: “Bu çalışmayla 1994’ten bu yana Türkiye’de ekonomik ve politik olayların insanların liderlik anlayışını değiştirip değiştirmediğini göreceğiz. Çünkü kültürel etkiler toplumların liderlik kavramına, lider algılarına yansıyor.”
Türkiye Ortadoğu'ya yakın
Globe Türkiye’de kültür ve liderlik olgusu dokuz boyutta irdeleniyor. Bu boyutlardan biri “power distance”, yani güç mesafesi olarak isimlendirilmiş. Pağda, güç sahibi ile altındaki insanlar arasındaki mesafenin irdelendiği bu bölümde; toplumların genel müdür gibi lider pozisyondaki birine tanınan üstün hakları ne kadar ‘normal’ gördüğünü belirlemeye çalıştıklarını anlatıyor. Ve ekliyor:
“Ortadoğu’da yapılan araştırmalar, liderlerin alttaki insanlardan çok daha fazla haklara sahip olmasını sıradan ve gerekli gördüğünü gösteriyor. Türkiye’de de toplumun böyle bir yargısı olduğunu görüyoruz. Burada bizim kültürel değerimiz 10 üzerinden 5.57. Oysa olması gereken evrensel not 2.41.”
Gruplaşma artıyor
İki ay önce başlanılan araştırmanın bir diğer boyutu da gruplaşmayla ilgili. Türkiye’nin bu konuda da yükselen trend gösterdiğini vurguluyor Pağda. Burada iki ayrı davranış modeli inceleniyor. Bunlardan biri içinde bulunduğun topluluğa topyekun değer vermek, aynı gemide olduğunu düşünmek. Burada Türkiye’nin notu 4.03, olması istenen ise 5.26. Pağda, bunun şirketlerde çok sık görüldüğünü belirerek şu örneği veriyor: “Pazarlama, satışın ayağına basar, onunla rekabeti abartır. Öyle ki bunun şirkete zarar verdiğini görmez hale gelir. Bu Türkiye’de çok sık görülen bir durum. Bu konuda en iyi değerler Japonya, İzlanda gibi ülkelerde.” Toplumsal davranışlarda bir başka değerlendirme konusu da “grup içi kolektivizm”. Bunu daha çok taraftarlıkla bağdaştırıyor Zeki Pağda. “İnsanlar kendi gruplarına, liderlerine aşırı bağlıdırlar. Tarikatlar buna en iyi örnek. Birey geri planda kalır. O grup ve lider uğruna ölüm göze alınır. Türkiye’nin notu 5.88, olması istenense 5.77. Araştırmamızda gördük ki Türkiye’deki insanların yüzde 91’i başka insanlara güvenilmeyeceğini düşünüyor” diyor.
10 yılda bir endüstri devrimi olacak
Zeki Pağda’nın yönetim ve toplum bilimlerine yönelik çalışmaları uluslararası alanda da yakından takip ediliyor. Ülkelerin kültürlerinin aslında çok zor değiştiğini belirten Yar. Doç. Dr. Zeki Pağda, bu kuralın dördüncü endüstri devrimiyle yıkılabileceğini söylüyor. Pağda’ya göre her endüstri devriminin kültürel etkileri olmuş ancak artık bunu daha hızlı yaşıyoruz. Bunun nedenlerini de şöyle açıklıyor: “Her endüstri devriminin arasında 100’er yıl var ama 3 ila 4 arasında bu süre 50 yıla düştü. Artık uzmanlar bundan teknolojik gelişmelerle 10-15 yılda bir endüstri devrimi yaşanacağını düşünüyorlar. Örneğin Blockchain bir devrim olarak algılanıyor. Artık bir insanın kariyerine iki devrim sığacak çok rahat. Ömür uzadı, üç jenerasyon birlikte çalışıyor. Bu, büyük bir kültürel değişime neden olacak. Bizim araştırma da bunu ortaya koyacak.”
Yapay zeka ile 400 milyon iş dönüşecek
Yapay zeka ile ilgili de çalışmalar yürüten Zeki Pağda’ya göre tartışılanın aksıne bu süreç insanların ellerinden işini almayacak. Buna son dünya kupasını örnek gösteriyor: “Rusya’da ilk kez hakemlerin işini kolaylaştıran kamera sistemi uygulandı. Kararlar buna bağlı verildi ama hakemler işsiz kalmadı. Tam tersine olayın perde arkasında birçok mühendis, teknisyene istihdam yaratıldı. Hakemlerin işi dönüşmüş oldu. Bu tüm mesleklerde yaşanacak.” Bu dönüşümden CEO’lar da nasibini alacak Pağda’ya göre. Türk tipi patron da değişmek zorunda kalacak. Duygusal kararlar veren liderler dönüşmek zorunda kalacak. Algoritmalar net değerler verecek ve projeksiyon çizecek. Bu nedenle daha adil kararlar alınacak. Pağda, “En güzeli de beceriksizliğini, bilgisizliğini saklayan, kendini farklı yönleriyle pazarlayan kişiler artık bunu yapamayacaklar. Çünkü algoritmaları yanıltmak mümkün olmayacak. Yani yapay zeka; kişilere, şirketlere, liderlere, toplumlara, ülkelere ayna olacak. Kral çıplak diyecek” diyor.