Küçülme nasıl yüzde 3’te kaldı?

Türkiye ekonomisi geçen yılın son çeyreğinde tahminlerden daha düşük oranda, yüzde 3 küçüldü. Geçen yıl her çeyrekte büyüme yavaşladı ve nihayet son çeyrek negatif geldi. Hem baz etkisi, hem piyasadaki durum bu yıl da tam tersinin yaşanabileceğine işaret ediyor. Özellikle de ilk iki çeyrekte küçülmenin devam edeceği, ikinci yarıyla birlikte pozitife geçilebileceği tahmin ediliyor.

Hayret edilmesi gereken Türkiye ekonomisinin geçen yılın son çeyreğinde küçülmesi değildir... Hayret edilmesi gereken küçülmenin nasıl olup da yalnızca yüzde 3’te kaldığıdır.

TÜİK’in hesapladığı sanayi üretiminde geçen yıl son çeyrekte önceki yıla göre yüzde 7 azalma olurken... GSYH kapsamındaki sanayi sektöründe yüzde 6.4’lük daralma yaşanırken... Toplam GSYH’de ortaya çıkan küçülmenin yüzde 3 düzeyinde kalmış olması şaşırtıcıdır, sürprizdir.

Daha önce de yazdığımız gibi yüzde 5.5-6.0 dolayına ulaşması beklenen son çeyrek küçülmesinin yüzde 3’te kalması sayesinde yıllık büyümenin yüzde 2.6’da tutunabilmesi de büyük başarı sayılmalıdır. Hatırlatmakta yarar var, yeni ekonomi programında 2018 yılının büyüme hızı yüzde 3.8 olarak tahmin edilmişti.

Fark son çeyrekte açıldı?

Sanayi üretiminde, GSYH kapsamındaki sanayi sektöründe ve toplam GSYH’de ortaya çıkan değişimi aynı grafik üstünde gösteriyoruz. Bunu hem 2018 yılının çeyrekleri itibarıyla hem de son beş yıl itibarıyla yaptık.

2018’in ilk üç çeyreğindeki duruma bakıyoruz; bu üç oran birbirine çok yakın oluşmuş. Son çeyreğe geliyoruz; sanayi üretimi ve GSYH kapsamındaki sanayi sektörünün oranları neredeyse örtüşüyor ama toplam GSYH oranı daha yukarıda kalıyor.

Son beş yılın gerçekleşmesini gösteren grafikte de benzer bir sapma söz konusu. 2014, 2016 ve 2017 yıllarında toplam GSYH artışı sanayi üretiminin de, GSYH’deki sanayi sektörü büyümesinin de altında. 2015’te aynı düzeyde oranlar görüyoruz.

Ama 2018’e geldiğimizde toplam GSYH artışı diğer iki oranın üstüne çıkıveriyor. Bu da zaten son çeyrekteki ayrışma sayesinde gerçekleşiyor.

Peki son çeyrekte ne oldu? Sanayi üretimi yüzde 7, GSYH kapsamındaki sanayi sektörü yüzde 6.4 küçülürken, toplam milli gelirdeki küçülmenin yüzde 3'te kalmasını ne sağladı?

Yılın son çeyreğinde sanayi sektöründeki küçülme yüzde 6.4’ü bulurken, GSYH’nin sanayi dışında kalan sektörlerindeki küçülme yüzde 2.1 olarak gerçekleşti. Böylece son çeyrek küçülmesi yüzde 3'te kaldı.

Bu yıl ne olacak?

Yeni ekonomi programında bu yılın büyüme hızı yüzde 2.3 olarak öngörülüyor. Ama unutmayalım; bu oran bir anlamda geçen yılki yüzde 3.8’lik tahmini izleyen bir oran. Yani yüzde 3.8 büyümeden yüzde 2.3 büyümeye iniş öngörülüyordu.

Şimdi geçen yılki büyüme yüzde 2.6’da kalınca bu yılın büyümesi de aşağı yönlü revize edilir ve inişin devamı mı öngörülür, yoksa inişin büyük ölçüde 2018’de gerçekleştiği kabul edilerek yüzde 2.6 sabit mi bırakılır bilinmez.

Ama şunu biliyoruz; uluslararası kuruluşlar Türkiye’nin bu yıl az da olsa büyümek bir yana küçüleceği tahminini dile getiriyorlar.

2018’in zıttı bir eğilim

Geçen yılın çeyreklere göre gerçekleşmesi de bu yıl için özellikle ilk iki çeyrekte pek umut vermiyor.

Geçen yıl birinci çeyrekte yüzde 7.4 olan büyüme ikinci çeyrekte yüzde 5.3’e, üçüncü çeyrekte yüzde 1.8’e indi. Ve son çeyrekte yüzde 3’lük negatif bir oran gördük.

2018’in birinci ve üçüncü çeyreklerindeki oranların revize edildiğini de belirtelim.

Geçen yılın ilk iki çeyreğinde yüzde 7.4 ve yüzde 5.3’lük büyüme sağlanmış olması, bu yılın bu iki çeyreğindeki büyümenin pozitif gelmesini zorlaştıracak. Baz yüksek çünkü. Üstelik eğilim zaten aşağı yönlü ve bu durum çok belirgin.

Sayısal gerçeklik bir yana piyasadaki gidişat da ortada. Dolayısıyla bu yılın ilk yarısında büyümenin pozitif gelmesi olasılığı oldukça düşük görünüyor.

Yılın ikinci yarısında işler düzelir de yılın tümünde pozitif bir oran yakalayabilir miyiz, şimdiden kestirmek zor.

Ama şu kesin gibi... Bu yılki büyüme oranları geçen yılın tam tersi bir grafik ortaya koyacağa benziyor. Geçen yıl pozitif yüzde 7.4’le başlayıp negatif yüzde 3’le biten bir eğri gördük; bu yıl da negatif başlayan pozitif biten bir eğri ortaya çıkması kuvvetle muhtemel. Ama oranlar ne olur, bilemeyiz.