Küçük oy kaymaları seçim sonuçlarını ne kadar değiştirebilir?
Seçimler yaklaştıkça partilerin hangi illerde ne kadarlık bir oy artışı ile milletvekili sayılarını artırabilecekleri üzerine hesaplar daha sık gündeme geliyor. Göreli olarak düşük oy artışı ile milletvekili sayısının artırma ihtimali, partilerin de seçim çalışmalarına da yön veriyor. Bu konuda çeşitli araştırma kuruluşlarının da yaptıkları hesaplar gazetelerde yer buluyor. Bu araştırmaların çoğunda ortak bir hata tekrarlanıyor. Bu nedenle ortaya çıkan rakamların önemli bir bölümü de hatalı oluyor. Sık yapılan ortak hatayı, karşımıza sık çıkan hatalı örneklerden birisi olan Giresun ile açıklamaya çalışalım.
7 Haziran seçimlerinde yurtdışı oyların da hesaba katıldığı sonuçlara göre Giresun’da AKP 2, CHP ile MHP de 1’er milletvekili çıkardı. Hangi partinin kaç vekil kazandığını belirlemek için her partinin aldığı oylar ayrı ayrı 1, 2, 3 ve 4’e bölünüyor. Sonra bu sonuçların hepsi büyükten küçüğe sıralanıyor. İlk 4 sıradaki rakamların ait olduğu partiler milletvekili çıkarmış oluyor. Giresun’da son sırada kazanan MHP 1. sıra adayının ardından AKP’nin 3. sıra adayı geliyor. AKP’nin 3. sıra adayının karşılığına düşen oy sayısı, MHP’den 1299 oy daha düşük. Hata işte bu noktada yapılıyor. Aradaki bu farka bakarak “Giresun’da AKP 1300 oy daha alırsa MHP’nin sandalyesi AKP’ye geçer” deniyor. Oysa AKP’nin 3. sıra adayına karşılık gelen rakam, AKP’nin toplam oyunun üçe bölünmesiyle hesaplanıyor. Yani AKP’nin bir milletvekili daha kazanabilmesi için aldığı toplam oyun üçe bölünmüş halinin MHP’den 1300 fazla olması gerekiyor. Buna göre de AKP’nin Giresun’da ihtiyacı olan oy artıyı 1300 değil 3900. Hesabı buna göre yaptığımızda sandalyelerin partiler arasında yer değiştirmesi için gerekli oy miktarı ciddi ölçüde farklılaşıyor. Hatta kazanamayanlar içinde ikinci sırada olan partinin kendinden üstte olan parti adayından daha şanslı olduğu durumlar ortaya çıkıyor. Örneğin İstanbul 1. Bölgede son milletvekilliğini kazanan HDP 4. sıra adayına karşılık gelen rakam ile ardından gelen CHP 12. sıra adayı arasındaki fark 1743, daha aşağıda yer alan MHP 4. sıra adayı arasındaki fark ise 2134. MHP daha geride gözükmesine karşın MHP’nin son milletvekilini kazanmak için ihtiyacı olan oy sayısı 8540, CHP’nin ihtiyacı ise 20 bin 931 oy. 4 büyük partinin 7 Haziran’daki oyunu, şansının olduğu illerde yüzde 5 artırması halinde ancak 23 sandalye partiler arasında yer değiştirebilecek. Bu senaryoda AKP ile MHP’nin kazanabileceği sandalye sayısı, kaybedebileceklerinden fazla. Bu senaryoda AKP’nin kaybedebileceği 6, kazanabileceği 12 sandalye, CHP’nin kaybedebileceği 5, kazanabileceği 4 sandalye, MHP’nin kaybedebileceği 7, kazanabileceği 9 sandalye var. HDP’nin ise kaybedebileceği 5 sandalye olmasına karşın kazanabileceği sandalye yok.
Kaybetme kazanma dengesine bakarsak küçük oy kaymalarının sandalye dağılımında hayati bir değişiklik yaratma imkanı oldukça düşük gözüküyor.
