Krizde TL mevduat özel bankalara kaydı / DTH kaybına ise en çok yabancı

Küresel kriz, ABD ve Avrupa'da finans krizi olarak başladı, daha sonra reel sektöre sirayet etti. Kriz, Türk finans sistemini, bankaları bir bütün olarak etkilemiyordu; ama bir kaygı vardı. Bankalardan mevduat çekilişi yaşanır mıydı, bundan endişe ediliyordu; ikinci olarak da toplam mevduatta bir gerileme yaşanmasa da bankalar arasında bir mevduat kayması ortaya çıkabilirdi. Bu kayma sonucu tüm sistem zora girmese bile, banka bazında sıkıntıya düşenler olabilirdi. Bu da faiz yarışı başlatabilirdi. Olası bu sorunların ortaya çıkmaması için mevduattaki 50 milyar liralık garanti sınırının artırılması ya da mevduata sınırsız garanti getirilmesi öneriliyordu. Hükümet ise garanti sınırını yükseltmek ya da sınırsız hale getirmek yerine, sınırı yükseltme yetkisini Bakanlar Kurulu'na alıyordu. Böylece, gerekli görülmesi halinde çok kısa sürede karar alma olanağı getirilmiş oluyordu.

Küresel krizin etkilerinin hissedilmeye başlandığı geçen yılın ağustos ayı sonundan bu yılın şubat sonuna kadar geçen altı aydaki rakamlar, bankalardan Türk Lirası mevduatta bir çekiliş yaşanmadığını ve TL mevduatın yüzde 16.8 arttığını gösteriyordu. Yabancı para cinsi mevduatta da yüzde 16'lık bir artış vardı aslında, ama bu artış reel bir artışı yansıtmıyordu ve Türk parasının değer yitirmesinden kaynaklanan bir artış söz konusuydu. Söz konusu dönemde, yabancı para cinsi hesaplar döviz bazında yüzde 19 oranında azalmıştı.

TL mevduat özel bankalara…

Altı aylık dönemde mevduatın banka gruplarına göre dağılımında en çok dikkati çeken gelime, Türk Lirası mevduatta özel bankaların, yabancı para cinsi mevduatta ise, kamu bankaları daha ağırlıklı olmak üzere, kamu bankaları ve özel bankaların payının artması.

Ağustos 2008-Şubat 2009 döneminde TL cinsi mevduat toplamda yüzde 16.8 arttı. Artış oranı kamu bankalarında yüzde 13.4, yabancı bankalarda yüzde 16, özel bankalarda ise yüzde 20.6 oldu. Yani yabancı bankalar, TL cinsi mevduatlarını bu dönemde kamu bankalarından daha hızlı artırma başarısını gösterdiler.

Döviz hesaplarındaki artışta ise kamu bankaları öne çıktı. Ama yine vurgulayalım, bu artış Türk parasının değer kaybından kaynaklanan bir artış. Altı aylık dönemde döviz hesaplarında toplam yüzde 16 artış oldu. Artış oranı kamu bankalarında yüzde 24.4'e ulaştı. Özel bankaların yabancı para cinsi mevduatı yüzde 16.9 arttı, yabancı bankaların mevduatındaki artış ise yüzde 1.8'de kaldı.

Döviz hesaplarında gözlenen eğilim çok belirgin. Bu dönemde yabancı bankalardaki hesaplarda ciddi bir erime oldu. Bunda kuşkusuz, yabancı bankaların bir kısmı için yurtdışından gelen olumsuz haberlerin etkisi bulunuyor. Yabancı bankalardaki döviz hesaplarının TL karşılığında altı ayda yalnızca yüzde 1.8 artış ortaya çıkmış olması, bu bankalardaki söz konusu hesapların döviz cinsinden çok önemli ölçüde gerilediğini gösteriyor.

Döviz hesaplarının artışında oransal olarak kamu bankaları başı çekmesine rağmen, artış miktarında özel bankalar önde. Altı ayda kamu bankalarındaki döviz hesapları 6.5 milyar lira, özel bankalardaki döviz hesapları ise 11.3 milyar lira arttı.

Kur artışının oranı

Ağustos-şubat döneminde yabancı para mevduatın seyrinde etkili olan kur artışını hesaplamak için değişik bir ağırlık kullanmak gerekiyor. Bankalardaki yabancı para cinsi mevduatta dolar cinsi olanlar yüzde 60, euro cinsi olanlar yüzde 40 dolayında pay alıyor. Dolar ve euro cinsi dışında kalan çok düşük orandaki hesapları da dolara dahil ediyoruz. Yüzde 60 ve 40 ağırlıklandırmasına göre, dolar ve eurodan oluşan sepet altı ayda Türk Lirası'na karşı yüzde 33 değer kazandı. Dolayısıyla, bu dönemde kamu bankalarında kaydedilen yüzde 24.4'lük döviz hesabı artışı bile reel bir artışı yansıtmıyor.

Özel bankaların payı büyüdü

Türk Lirası ve yabancı para cinsinden toplam mevduatta altı ay içinde yalnızca özel bankaların payı artış gösterdi. Ağustos ayı sonunda özel bankalar toplam mevduatta yüzde 48.2 pay alıyordu. Özel bankalar, şubat sonu itibariyle paylarını yüzde 49.3'e çıkardılar.

Bu dönemde kamu bankalarının payı yüzde 38.1'den yüzde 37.8'e, yabancı bankaların payı ise yüzde 13.7'den yüzde 12.9'a geriledi.

TL cinsi mevduatta kamu bankalarının payı yüzde 45.2'den yüzde 43.9'a inerken, yabancı bankaların payı yüzde 11.7'de sabit kaldı, özel bankaların payı ise yüzde 43.1'den yüzde 44.5'e çıktı. Özel bankalar, kriz sürecinde TL cinsi mevduat büyüklüğünde kamu bankalarını yakalayıp geçtiler.

Yabancı para mevduatta payı en çok büyüyen banka grubu kamu oldu. Kamu bankalarının geçen yılın ağustos ayında yüzde 23.6 olan toplamdaki payı, şubat sonunda yüzde 25.3'e çıktı. özel bankaların payı da yüzde 58.8'den yüzde 59.3'e yükseldi. Yabancı bankaların payı ise yüzde 17.6'dan yüzde 15.4'e geriledi.