Kriz, mevduat bankalarını henüz etkilemedi

Güç duruma düşen Bear Stearns ve Lehman Brothers ile güç durumda oldukları söylenen Morgan Stanley ve Goldman Sachs yatırım bankaları. Bu bankaların batmasıyla kayıba uğrayacak olan halk değil.

Çünkü bu bankalar halkın mevduatını toplamıyor.

Yatırım bankaları büyük fonlara, bonolara, tahvillere, hisse senetlerine takla atırarak para kazanan kuruluşlar.

Tabii ki batıracakları fonların, kağıtların arkasında birileri var. Onların paraları batacak ama, burada para sahipliği daha karışık durumda.

Yatırım bankaları bankalardan faiz ile para topluyor. Fonların paralarını kullanıyor. Tahvil çıkararak para topluyor.

İşte o nedenle ABD'de merkez bankası ve yönetim,  yatırım bankalarını kurtarmaya yanaşmıyor.

İyi de,  AIG (American International Group) adını taşıyan  sigorta grubu  neden kurtarıldı?

Bu  grup ABD'deki kredi işlemlerinin yalaşık yarısına  "kredi sigortası" sağlayan bir grup.

Batarsa, bu garantiler ortadan kalkacak. Mevduata dayalı kredi veren bankalar güç duruma düşecek. Açık anlatımıyla dolaylı olarak mevduatlara koruma getirildi.

Merkez Bankası AIG'in yüzde 79.9 sermaye payına karşılık 85 milyar dolar imkan sağladı. Bu imkan 2 yıl vadeli yüzde 11 gibi yüksek faizli bir kredi. AIG bu imkanı ödeyemez ise borcu karşılığındaki hisse senedi Merkez  Bankası'na geçecek. Grup devletleştirilmiş olacak.

Bu gelişmeler neden dünya piyasalarını sarsıyor?

- Çünkü her ülkeden değişik bankalar yatırım bankaları ile ilişki içinde. Kimi faiz ile para vermiş. Kimi fonlarının yönetimini bunlara vermiş. Kimi de yatırım bankaları tarafından çıkarılmış bonolara tahvillere para yatırmış.

Durumu sarsılan yatırım bankalarında parası batan bankalar (ki bunların büyük kısmı mevduat bankası) sarsılır ise, bulundukları ülkede banka krizi yaşanır. İşte bu nedenle ABD dışındaki ülkelerin merkez bankaları ABD'deki yatırım bankalarının batmaması için yürütülen çalışmalara destek veriyor. Ortak fonlar oluşturulmasını sağlıyor.

- ABD'de durumu sarsılan şirketlerin hisse senetleri değer kaybediyor. Hisse senetlerine büyük ölçüde yatırım yapanlar korku ile ABD piyasasından çıkmaya başlayınca bu endişe başka ülkelerin borsalarına da yansıyor.

- Türkiye'de borsanın yüzde 70'i yabancıların kontrolünde.  Yabancı yatırımcılar risklerini azaltmak veya fon toplamak arayışında daha önce yatırım yaptıkları ve en az zararla çıkabilecekleri borsalardan para çekmeye başlayınca bizde de borsa çöküyor

ABD'de olan biten henüz reel kesimi etkilemedi. Mevduat bankaları henüz ciddi ölçüde sarsıntıya uğramadı. Ekonomide beklenen ölçüde yavaşlama olmadı. Ama Amerikan halkı yavaş yavaş endişe duymaya başladı.Amerikan halkı için tüketici kredisi ve faizi çok önemli.

Bankaların bu olaylardan sonra kredi vermede zorluk çıkarmalarından ve faizi yükseltmelerinden korkuluyor.

Acaba sorun ciddileşir mi? Bu sorunun cevabını bilmek için 2 bilgiye ihtiyaç var:

- Bundan sonra artık batacak yatırım bankası  kalmadı mı? Yoksa sırada başka bankalar var mı?

- Yatırım bankalarının batması sonucu ortaya çıkan riskler acaba bazı mevduat bankalarının da batışına neden olabilir mi?

Bugün için bu soruları cevaplayacak kimse yok.