Kriz ekonomisinin parası ve ödeme aracı olarak kripto para: Akçe

Muammer Güngör - Yönetim Danışmanı

Çeşitli sebeplerle işletmelerin finansal krizlere girmesi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Krizlerin türüne göre ağırlıkları ve müddetleri değişir, kimisi daha az zarar verir ve daha kısa sürerken, kimisi temel dinamikleri de bozacak kadar ağır olur ve uzun sürer. Ağır krizler çoğu zaman reform mahiyetinde ve yapısal dönüşümler içeren acı reçeteler gerektirir. Hafif olsun, ağır olsun krizden çıkmak için alınan tedbirlerin her zaman işe yarayacağının garantisi yoktur. Ekonomilerde işe yaramayan tedbirlerin sayısının ve parasal büyüklüğü, işe yarayanlarınkinden daha fazladır.

Bir şirketin krizden çıkabilmesi özel bir iyileştirme paketini gerektirir, rutin yönetim yöntemleri krizden çıkmaya elverişli değildir, pek çok bakımdan tasarruf alanı daralmış ve yönetsel imkanları azalmış durumdadır. Şirketin yaşadığı krizi ve işletmenin durumunu dikkate alan bir iyileştirme paketi hazırlanması ve uygulanması gerekir. Ancak, krizdeki şirketin nakit darboğazı, alacaklı baskısı ve diğer sorunlar nedeniyle bir iyileştirme projesi hazırlaması ve uygulaması mümkün olamamaktadır. Hukuk düzenimizde “iflasın ertelenmesi” diye bilinen kurum, esasen, zor duruma düşmüş şirketlerin ekonomiye kazandırılması, istihdam ve milli gelire katkı yaratmasının devam etmesi amacıyla ihdas edilmiştir.

İflasın ertelenmesinin iki temel koşulu, şirketin borca batık olması ve iyileşme ümidinin bulunmasıdır. Bu iki koşulu sağlayan krizdeki şirketlerin iflasın ertelenmesi kurumundan yararlanarak bir iyileştirme planı çerçevesinde durumlarını düzeltmesi beklenmektedir. (İflasın ertelenmesi talepleri olağanüstü hal uygulaması ile birlikte durdurulmuştur). İyileştirme projesi bir borç ödeme planı da içermelidir. İflasın ertelenmesi kapsamına giren firma, işçi alacakları hariç, tüm alacaklıların takip baskısından kurtulmaktadır. Mevcut borçların yasal takip yöntemleriyle takibinin durması firmaya bir nefes aldırmakla birlikte, faaliyetlerini sürdürebilmesi için satın alma ve yeni borçlanma ihtiyacına çözüm getirmemektedir. İflası ertelenen şirketten alacaklı olanlar mevcut alacaklarını dahi tahsil edemez iken, şirkete mal satmayı sürdürmeye veya yeni kredi vermeye nasıl razı olabilirler? İşletme faaliyetlerinin sürmesi, borçların bir kısmının sildirilmesi, tedarikinin ve kredi kanallarının devam etmesi, iflası ertelenen şirket için elzemdir, aksi takdirde iyileştirme projesi uygulaması ve durumunu düzeltmesi mümkün olamayacaktır. Esasen, iflası ertelenen şirketlerin hemen tamamına yakınının sonuçta iflasa sürüklenmesinde ve iflas ertelemenin başarısız olmasında tedariki ve kredi kanallarını devam ettirememenin büyük rolü vardır.

İflası ertelenmiş krizdeki şirketin geçerli ulusal veya dolar ve euro gibi küresel para birimleri üzerinden mal tedarikini ve kredi kanallarını sürdürmesi ve borçlarının bir kısmından ödemesiz kurtulmaları mümkün olamıyorsa, bunu mümkün kılacak bir çözüm var mıdır?

Kripto para ve ödeme sistemi buna bir çözüm olabilir. Kripto paralar son dönemin en popüler finansal ve teknolojik enstrümanları haline geldi. En yaygın bilineni bitcoin olan ve sayıları bini aşmış çok çeşitli amaçlara yönelik kripto veya sanal paralar bulunmaktadır. Hükümetlerin çıkardığı paralar ile kripto paralar arasında çok farklar söylenebilir ancak kanaatimizce en temel fark, maliyettir. Devletin tedavüle soktuğu paralar fizikidir ve üzerinde yazılan rakam kadar itibari değere sahiptir. Para basma yetkisini tekelinde bulundurun devletin dışındaki herkes, paraya sahip olabilmek için bir bedel ödemek yani bir maliyete katlanmak zorundadır. İflası ertelenmiş şirket bu maliyetli para üzerinden tedariki ve kredi kanallarını sürdürme imkanı bulamıyorsa, maliyetsiz bir para bunları sağlayabilir mi?

Kriz ekonomisinin ödeme aracı ve ödeme sistemi olarak kripto para, ulusal veya küresel devlet paralarından daha uygundur, hatta sadece kripto para buna uygundur, demek mümkündür.

Bunun yöntemi aşağıdaki şekilde olabilir.

- Mevcut kripto paralar çeşitli nedenlerle bu amaç için uygun değildir.

- Ülkemizde ve kriz ekonomisinde geçerli olacak bir kripto para yaratılmalıdır.

- Bu kripto para için bizim isim önerimiz 'akçe'dir.

- Akçe güvenilir bir alt yapıda, dış müdahalelere karşı korunaklı, decentralize (merkezi olmayan), miktarı baştan belirlenmiş olmalıdır.

- Akçe alınıp satılabilmelidir yani işleyen bir borsası olmalıdır.

- Akçenin değeri borsada arz talebe göre serbestçe oluşabilmelidir.

- Akçenin muhafaza edilebileceği sanal saklama merkezi olmalıdır.

- Akçe cari değeri üzerinden gündelik alışverişte kullanılabilmelidir.

- Akçe üzerinden işlem yapmak kolay ve güvenilir olmalıdır.

- İflası ertelenen krizdeki şirket borç ödemede ve tedarikte kısmen veya tamamen akçe kullanabilmelidir. Bu mümkün olduğunda iflası ertelenen şirket resmi paraya kıyasla çok daha ucuz bir para birimi üzerinden vadeli mal alabilecek ve alışlarını finanse edebilecektir. Bu imkanın krizdeki şirketin durumunu düzeltebilmesinde etkisi çok büyük olacaktır.
- Kullanımın yaygınlaşmasına bağlı olarak, iflası ertelenmiş şirket satışlarını da akçe olarak yapabilmelidir.

- Teknik olarak krizdeki her şirketin kendi kripto parasını yaratması mümkün olmakla birlikte, sisteme genel olarak güven duyulması, krizdeki her şirketin kredibilitesinin farklı olması ve yaygın kullanıma elverişli olması bakımlarından, tek bir kriz sanal parası olması ve krizdeki her şirketin bu sisteme dahil olması daha uygundur.

Akçenin kriz ekonomisinin parası ve ödeme aracı olma niteliği, ayrıca, vadeli çekin sanallaştırılmasını da kapsayacak şekilde kurgulanabilir.