Kriz, basamak basamak tırmanışta

Kriz basamak basamak tırmanışı sürdürüyor. Nerede duracağı belirsiz. Bizi ilgilendiren, krizden Türk ekonomisinin nasıl etkileneceği. Ekonomik çalkantılı dönemlerde riskin nerelere yayılacağını ve ölçüsünü bilmek

çok zor. Ama bazı iktisatçılar var ki bunlar olacak biteceği daha önce tahmin edebiliyorlar.

Bu iktisatçıların özelliği, rakamları iyi değerlendirerek bu rakamların geleceği nasıl oluşturacağını yorumlayabilmeleridir.

Bu son kriz Prof. Nouriel Roubini’nin adını parlattı. Türk piyasasının da yakından tanıdığı bu koca 2006 yılında ABD’de bir krizin çıkacağını tahmin etmişti. Kriz başladığında da krizin 12 aşamada gelişeceğini yazmıştı.

Şimdi krizin kaçıncı aşamasında (basamağında) olduğunu tartışabilmek için sayın okuyucularma Uğur Gürses’in Radikal Gazetesi’nde köşesinde yayınladığı bu 12 aşamayı aynen aktarmak

istiyorum: İşte Nouriel Roubini’nin “Finansal felakete 12 adımlık” senaryosu:

1) Konut fiyatları yüzde 20-30 aralığında düşecek. Bu oranda düşüşün, hane halkı servetinde yaklaşık 4 ila 6 trilyon dolarlık kayıp getirmesi, 10 milyon hanenin ‘negatif sermaye’ seviyesine düşmesi, bunun da konut sahiplerinin ‘anahtarları bankaya yollamasını‘ getirmesi olası.

2) 2005-2007 arasında başlayan mortgage sözleşmelerinin yüzde 60’ında önemli sorunlar çıkacak. Çünkü bu dönemde satın alınan konutların fiyatları, son 10 yılın en yüksek fiyat seviyesindeydi.

3) Teminatsız tüketici kredilerinde, kredi kartlarında, otomobil kredilerinde büyük zarar oluşacak. Krediler daralacak, sorun tüketici kredilerine kadar uzanacak.

4) Başta mortgage tahvilleri sigortalayan ‘monoline’ sigorta şirketlerinin notlarında düşüş oluşacak. 150 milyar dolarlık bir risk oluşacak.

5) Ticari emlak piyasasında da fiyat düşüşleri ve kargaşa yaşanacak.

6) Bazı bölgesel ve ulusal bankalar batacak.

7) Kaldıraçlı alımlara dayanan iş projelerinde büyük zararlar ortaya çıkacak, bazıları batacak. Bu türdeki işlemlere verilen krediler, mali kuruluşların bilançolarında ‘patlama’ (zarar) yaratacak..

8) Şirket iflasları başlayacak . İlk sırada da, yüksek borçluluğa ve düşük kârlılığa sahip hantal şirketler batacak. Bu tür iflaslar, CDS (credit default swaps) piyasasında da zararlara yol açacak. Kayıplar 250 milyar dolara

ulaşabilir. Bazı sigorta şirketleri bu aşamada batabilir.

9) “Gölge mali sistemde’ kargaşa yaşanacak Hedge fonlar ile SIV (special investment vehicle) benzeri ürünleri yaratan ve merkez bankasından fon sağlama olanağı olmayan mekanizmalarda sorunlar çıkacak.

10) Bazı hedge fonlar batacak. Teminat taleplerin artış olacak. Açığa satışlarla hisse senedi piyasalarında daha fazla düşüşler yaşanacak

11) Bankalararası piyasada, para piyasasında likidite kuruyacak. Ödeme güçlüğü konusundaki kaygılar artacak.

12) Zararlar , sermaye kayıpları artacak , kredi hamcı daralacak, varlıkların defter değerinin altında zorunlu satışı başlayacak.

ABD Yönetimi ve Merkez Bankası son basamağa gelinmeden krizi önlemeye çalışıyor. Çünkü Prof.Roubini’nin tablosunda da belirttiği gibi krizin finans sektöründen reel kesime yansıması halinde sadece ABD ekonomisinin değil, başka ülkelerin de ekonomilerinin alt üst olması olasılığı var.