Kripto varlıklara ilişkin kanun teklifine eleştiriler

16 Mayıs perşembe günü TBMM Başkanlığı’na sunulan kanun teklifi ile, uzun süredir beklenen düzenlemeler nihayet gün ışığına çıktı.

19 maddeden oluşan teklif, vahşi batı kurallarının hakim olduğu bir alana belli ölçüde çeki düzen getirmesi dolayısıyla değerli. Ancak, genel itibariyle eksik, belirsiz ve yatırımcıyı tam olarak korumuyor. Nedenlerini açıklayalım.

Teklif dar kapsamlı

Öncelikle, gerekçesinde de belirtildiği üzere, teklifin amacı kripto varlıkları (KrV) tüm boyutlarıyla düzenlemek değil.

Aksine, Sermaye Piyasası Kanunu’na (SerPK) 9 madde ekleyip, 8 maddesinde değişiklik yaparak, kripto varlık ticareti dahil kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (KrVHS) kurulması ve faaliyette bulunmaları, KrV’lerin saklanması, KrV alım-satımı, transferi, KrVHS’ler ile ortak ve yöneticilerinin sorumluluğuna ilişkin ilke ve kurallar getiriliyor.

KrVHS’ler SerPK’nın tüm düzenlemelerine değil, sadece teklif ile getirilen düzenlemelere ve bir de açıkça atıfta bulunulan SerPK hükümlerine tabi olacaklar. Dolayısıyla, 149 maddeden oluşan Avrupa Birliği’ndeki Kripto Varlık Piyasaları Tüzüğü’ne (Markets in Crypto-Assets Regulation [MiCAR], EU 2023/1114) kıyasla teklifin kapsamı oldukça dar. Eksikler arasında en önemlilerinden biri, MiCAR’daki “beyaz belge” (whitepaper) ödevinin getirilmemiş olması.

Oysa beyaz belge, KrV ihraççılarının KrV’de temel alınan teknoloj ve bu teknolojiyle ilişkili riskler, KrV’nin temel özellikleri, işlevleri, riskleri, KrV ile bağlantılı hak ve yükümlülükler gibi önemli konular hakkında yetkilileri ve yatırımcıları/kamuoyunu aydınlatmasına hizmet ediyor.

Teklif belirsizlikler içermekte

Teklifte pek çok konu yasayla düzenlenmek yerine ikincil mevzuata bırakılmış, özellikle de SPK’ya yetki verme yoluna gidilmiş. SPK’nın getireceği düzenlemelerin ne şekilde olacağı bilinmediği için, belirsiz bir ortam söz konusu. Üstelik, SPK’nın getirdiği düzenlemeleri istediği an değiştirebileceği de unutulmamalı. Dolayısıyla, ne platformlara ne de yatırımcılara hukuki güvenlik tam olarak sağlanmış değil. SPK’ya verilen yetkiler ise çok geniş.

Türkiye’de faaliyette bulunabilmesi için SPK’dan izin alması şart olan KrVHS’lerin faaliyet şartlarından organizasyon yapılarına, sermayelerine, bilgi sistemleri ve teknolojik alt yapılarına, pay devirlerine, yönetici ve personele ilişkin esaslara, yükümlülüklerine, KrV’lerin alınıp satılmasına, takaslarına, transferlerine ve saklanmalarına, KrVHS ile müşteriler arasındaki sözleşmelerin içeriğine kadar usul ve esasları belirleme konusunda SPK yetkili.

Teklif yatırımcıyı yeterince korumamakta

 Teklif gereğince, KrVHS’lere faaliyet izni verilmiş olması, işlemlerin kamu güvencesi altında olduğu anlamına gelmiyor. KrV’ler, SerPK’nın yatırımcı tazmin hükümlerine tabi değil. Üstelik MiCAR’dan farklı olarak, iflas gibi durumlarda KrV ihraççılarının yatırımcıya karşı yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri için bir tür yedek akçe ayırma ödevi de öngörülmemiş. Teklifte, yatırımcı KrVHS ile karşı karşıya bırakılmış.

Bu bağlamda, KrVHS’lerin hukuka aykırı faaliyetleriyle nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlar ile siber saldırı, güvenlik ihlali gibi nedenlerden kaynaklanan KrV kayıplarından, doğrudan KrVHS sorumlu. Eğer zarar/kayıp ondan tazmin edilemezse ya da edilemeyeceği açıksa, kusurlarına ve durumun gereklerine göre zarar/kayıp kendisine yükletilebildiği ölçüde “KrVHS mensupları”nın şahsi sorumluluğuna gidilebilecek. Ancak, “kripto varlık hizmet sağlayıcıları mensubu” ibaresi oldukça belirsiz.

Ayrıca, KrVHS ortaklarının, yönetim kurulu üye ve temsilcilerinin taşımaları gereken önemli özellikler getirilmiş, denetimleri özel olarak düzenlenmiş, KrVHS’lerin varlıkları ile müşterilerin varlıklarının birbirine karışmaması, KrVHS’lerin borçları nedeniyle müşterilerin KrV ve nakitlerine dokunulamaması, müşterinin varlığının zimmete geçirilmesi halinde takibine ilişkin özel usul ve ağır ceza gibi önlemler alınmış. Ancak, ayrıntılı düzenlenen zimmet suçu dahil, önlemlerin çoğu testi kırıldıktan sonraki döneme ilişkin. Testi kırılmadan önceye ilişkin daha fazla önlem alınması şart.