Krediler zorlaştı vatandaş karta yüklendi

Parasal sıkılaştırma kapsa­mındaki kısıtlayıcı tedbir­ler ve aşırı yükselen faizler nedeniyle kullanımın zorlaşma­sı sonucu hem tüketici hem ticari kredilerin hacmi “reel” olarak da­ralırken, bireysel kart borçları hızla büyümeye devam ediyor.

Bankacılık sektörü toplam kredi hacminin yüzde 7,5 daraldığı yılın ilk on ayında, bireysel kredi kart­ları ile yapılan peşin (tek çekim) alışverişler kaynaklı tüketici borç­ları cari olarak yüzde 63,6, reel ola­rak yüzde 17,1 büyüdü. Söz konusu borçlarda son bir yıldaki cari büyü­me yüzde 92’ye, reel genişleme yüz­de 29,2’ye ulaştı. 25 Ekim itibarıyla 1,6 trilyon lirayı aşan bireysel kredi kartı borç bakiyesinin 1,1 trilyon li­ralık kısmını peşin alışverişler kay­naklı borçlar oluşturdu.

Gelir-geçim dengesi bozuldu

Yılın ilk on ayına ilişkin veriler, ekonominin hem üretim hem tüke­tim ayağına açılan kredilerin hac­mindeki cari büyümenin enflasyo­nun çok altında kaldığını gösteri­yor. Reel bazda konut, taşıt, ihtiyaç gibi tüketici kredilerinin hacmin­de, ekonominin üretim ayağına açılan ticari kredilerdekinden da­ha hızlı bir daralma yaşanıyor. An­cak, bireysel kredi kartı borçları­nın hacminde ise enflasyonun üze­rindeki cari büyüme ile reel olarak genişleme yaşandığı dikkati çeki­yor. Bu da enflasyonist ortamda ge­lir-geçim dengesini sağlamaya ça­lışan özellikle dar ve sabit gelirli yurttaşların giderek artan oranda kredi kartına yüklendiğini göste­riyor. Bu kapsamda çeşitli düzen­lemelerle büyük oranda sınırlanan taksitli kart harcamalarının baki­yesi de reel bazda daralırken, hız­la büyümeye devam eden taksitsiz (peşin) alışveriş borçlarında ise adeta patlama yaşanıyor.

İlk on aydaki gelişme

Bankacılık Düzenleme ve De­netleme Kurumu (BDDK) verileri­ne göre bankacılık sektörü toplam kredi hacmi ocak-ekim döneminde yüzde 29,3’lük cari artışla 15 trilyon 43,4 milyar liraya ulaştı. Toplam kredi hacmindeki cari büyüme ay­nı dönemde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında yüzde 39,77 olarak gerçekleşen enflasyonun altında kaldı. Enflasyonla indirgendiğin­de bankacılık kredi hacminin ilk on ayda reel olarak yüzde 7,5 daraldığı belirlendi.

Toplamda en büyük bölümü oluşturan ticari ve diğer krediler on ayda cari olarak yüzde 28,8’le enf­lasyonun çok altında bir büyüme ile ekim sonu itibarıyla 11 trilyon 540,2 milyar lira oldu. Sanayi ve ti­caret başta üretici sektörlere kul­landırılan söz konusu kredilerin on aylık dönemde reel bazda yüzde 7,9 daraldığı belirlendi. Bu gelişmede kredilerdeki pahalanma ve ekono­minin üretim ayağına frene basıl­ması etkili oldu.

Son bir yıldaki büyüme

Geçen yıl ekim sonunda 558,5 milyar lira olan, bu yıl aynı tarih­te 1 trilyon 72,3 milyar liraya çıkan bireysel kredi kartlarındaki pe­şin alışveriş borçlarının hacmin­de yaşanan yıllık yüzde 92’lik cari büyüme, aynı dönemdeki enflas­yonu neredeyse ikiye katladı. Enf­lasyonla indirgendiğinde tek çe­kim kart borçlarında yıllık bazda yüzde 29,2 oranında bir reel artış olduğu belirlendi.

Son bir yıldaki cari artışı yüzde 29,3’te kalan taksitli kart borçla­rında ise reel bazda yüzde 13 daral­ma yaşandı. Böylece taksitli ve pe­şin alışverişler toplamında birey­sel kredi kartı borçları son bir yılda cari olarak yüzde 64,6, reel olarak yüzde 10,8 büyüme kaydetti.

Üç kategorideki tüketici kredi­lerinin toplam hacmi son bir yılda cari olarak sadece yüzde 28,3 arttı ve reel olarak yüzde 13,6 daraldı. Bu kapsamda yıllık bazda konut kre­dilerinde yüzde 27,3 taşıt kredile­rinde yüzde 42,3, ihtiyaç kredisinde yüzde 4,3 oranında reel daralma ya­şandı. Son bir yıldaki cari büyümesi yüzde 36,2 olan ticari ve diğer kre­dilerin hacmi de reel bazda yüzde 8,3 daraldı. Bu gelişmelerle banka­cılık sektörünün toplam kredi hac­minde, ekim itibarıyla son bir yılda yüzde 37,7 oranında bir cari büyü­me kaydedilirken, reel bazda yüzde 7,3 daralma yaşandı.

 Kart borcu büyümesi enflasyonu solladı

 Taksitli ve taksitsiz toplam bireysel kredi kartı borçları, ilk on ayda cari olarak yüzde 41,4 artışla 1 trilyon 632,5 milyar liraya ulaştı. Söz konusu borçların bakiyesinde on aylık dönemdeki reel büyüme yüzde 1,1 oldu.

Ancak taksitli-taksitsiz ayrımında borçların seyri çok farklı bir tablo sergiledi. Ekim sonu itibarıyla bireysel kart borçlarının 560,2 milyar liralık bölümünü taksitli, 1 trilyon 72,3 milyarlık bölümünü ise taksitsiz (tek çekim) alışverişler kaynaklı borçlar oluşturdu. On ayda taksitli borçlar cari olarak sadece yüzde 12,1 artarken, peşin kart borçları ise yüzde 92 ile bu dönemdeki enflasyonun iki katından da yüksek oranda bir artış kaydetti. Enflasyondan arındırıldığında reel olarak taksitli bireysel kart borçlarının hacmi yüzde 19,8 küçülürken, peşin kart borçlarında yüzde 17,1 büyüme olduğu belirlendi.

Buna göre kartlı alışverişte taksitin çeşitli ürünlerde kaldırılması ve genel olarak sınırlandırılması, faizinin artırılması gibi ekonomi yönetimince alınan tedbirler etkili oldu ve kartla taksitli borçlanmayı önemli oranda azalttı. Ancak bireysel kart sahiplerinin giderek artan oranda tek çekim borçlanmaya yönelmesi ile bu kaynaklı borç hacminde rekor bir büyüme yaşandı.

Konut ve taşıtta durgunluk

Bankaların tüketicilere kullandırdığı kredilerin toplam hacmi ise ocak-ekim döneminde yüzde 23,6 ile enflasyonun çok altında bir artışla 1 trilyon 870,6 milyar lira oldu. On aylık enflasyona göre tüketici kredilerinde reel bazda yüzde 11,6 oranında daralma yaşandı.

Bu kapsamda en büyük hacmi oluşturan ihtiyaç kredileri on ayda yüzde 34,3’lük cari artışla 1 trilyon 316 milyar liraya çıkarken, reel bazda yüzde 2,7’lik bir daralma kaydetti. Aynı dönemde cari olarak sadece yüzde 9,2 artarak 478,7 milyar lira olan konut kredilerinin hacmi reel bazda yüzde 21,9 daraldı. Taşıt kredileri ise yüzde 20,7 ile cari olarak da daraldı ve 76 milyar liraya geriledi. Taşıt kredilerinde reel bazda daralma yüzde 43,2 oldu.