Kredi kartında ödenmeyen borç alarmı

Geçen yıl ikinci yarıdan itibaren uygulanan parasal sıkılaştırma kapsamında tüketici kredisi kullanımına getirilen kısıtla­malar, tüketicileri giderek ar­tan biçimde kredi kartını bir kredilendirme kanalı olarak kullanmaya iterken, ödene­meyerek faize bırakılan gün­cel borç bakiyesi de kar topu gibi büyüyerek alarm noktası­na doğru gidiyor.

Yüksek akdi faiz ve gecikme faizine rağmen kart sahipleri­nin asgari ödeme tutarını öde­yip kalanını devretme eğilimi dolayısıyla büyük bölümü fai­ze tabi borç bakiyesinde yaşa­nan hızlı büyüme paralelinde, limit artırmaya devam eden bankaların riski de büyüyor.

Gecikmedeki kısım üçte bire yaklaştı

Merkez Bankası araştırma­sına göre kredi kartında faize bırakılan borcun toplam kre­di kartı borcuna oranı, bu yıl eylül sonu itibarıyla tarihsel ortalamanın üzerine çıktı. As­gari ödeme oranı ve üzerinde ödeme yapılan kartlarda fai­ze bırakılan borçların toplam kart bakiyesine oranı yüzde 15,3’e, asgari ödeme oranının altında ödeme yapılan veya hiç ödeme yapılmayan kartlarda bu oran yüzde 12,2 düzeyine yükseldi. Böylece, gecikmede­ki toplam borcun toplam bi­reysel kredi kartı borç bakiye­sine oranı yüzde 27,5’e ulaştı.

Geçen yıl aynı tarihte faize bırakılan kısmın oranı; asgari tutar ve üzerinde ödeme yapı­lan kartlarda yüzde 12,6, asga­ri tutarın altında ödeme yapı­lanlarda yüzde 8,1 ve toplamda yüzde 20 dolayında bulunu­yordu. Artan kredi kartı faiz oranları ile birlikte özellikle gelir/borçlanma uyumsuzluğu olan bireylerde faize bırakma davranışının borç servis yükü­nü artıracağı belirtiliyor.

Artırılan faize rağmen

Bankalar, kredi kartı dönem borcunun sadece bir kısmının ödenmesi durumunda kalan hesap bakiyesine faiz işletiyor. 6 Nisan 2024’te yapılan artırımla, kredi kartında kalan hesap bakiyesine, asgari tutar ve üzerinde ödeme yapıl­mış olması durumunda uygu­lanacak akdi faiz yüzde 4,25’e, asgari tutarın altında ödeme durumunda gecikme faizi ise yüzde 4,55’e çıkarılmıştı.

Öte yandan Bankacılık Dü­zenleme ve Denetleme Kuru­mu’nun (BDDK) eylül ayında yaptığı düzenleme ile takibe düşmüş borçlarında tüketici­lere nefes aldırmak amacıy­la, bankaların takibe düşmüş 90 milyar TL’ye yakın birey­sel kredi kartı ve ihtiyaç kre­disi alacağının yeniden yapı­landırılarak uygun faizle 60 ay vadeye yayılması imkânı ge­tirildi.

Aynı zamanda, dönem borcunun yüzde 20’si olarak uygulanan asgari ödeme ora­nında baz alınan kart limiti 25 bin liradan 50 bin liraya yük­seltildi. Buna göre limiti 50 bin lira ve altında olan kredi kart­larında asgari ödeme oranı dönem borcunun yüzde 20’si; limiti 50 bin lira ve üzerinde olan kartlarda ise yüzde 40’ı olarak belirlendi.

Merkez Bankası tebliği ile de bireysel kredi kartları­na uygulanan azami akdi faiz oranları dönem borcuna göre yüzde 3,11’lik referans orana bağlı olarak farklılaştırdı. Re­ferans oranın aynı kalması du­rumunda azami akdi faiz oran­larının; dönem borcu 25 bin liranın altında olan kredi kart­ları için yüzde 3,50, 25-150 bin lira arasında olan kredi kartla­rında yüzde 4,25 ve 150 bin li­ranın üzerinde olanlarda yüz­de 4,75 olarak uygulanması, nakit çekimlerde ise yüzde 5 olarak devam etmesi kararlaş­tırıldı.

1 Kasım itibarıyla yü­rürlüğe giren oranlara göre de TL cinsi kredi kartlarında 25 bin TL’nin altındaki limitlerde azami aylık akdi faiz oranı yüz­de 3,50, azami aylık gecikme faiz oranı yüzde 3,80; limiti 25 bin-150 bin TL arasında olan­larda bu oranlar yüzde 4,25 ve 4,55, limiti 150 bin TL’nin üzerinde olanlarda yüzde 4,75 ve yüzde 5,05 olarak belirlen­di. Nakit çekimlerde akdi fa­iz yüzde 5, gecikme faizi yüz­de 5,30 oldu. Bu oranlar aralık ayında da değişmedi.

Bireysel kartlarda ödenme­yerek faize bırakılan borçlar­daki hızlı büyüme, yükselti­len akdi faiz ve gecikme faizine rağmen yaşandı. Her ay devre­dilen tutarlar dolayısıyla bor­ca bırakılan kümülatif tutar katlanarak büyürken, faizinin de giderek artırılması, öden­memiş bakiyedeki hızlı büyü­meye katkı yaptı.

29 milyon aktif kart kullanıcısı var

Bankalar arası Kart Merke­zi (BKM) verilerine göre ekim sonu itibarıyla dolaşımdaki toplam kredi kartı sayısı 127 milyon 809 bin 528. Merkez Bankası’nın tespitlerine gö­re ise aktif olarak bireysel kre­di kartı kullanan kişi sayısı 29 milyona yaklaştı.

Merkez Bankası araştırma­sında, bankaların kredi kartı limitlerini önemli ölçüde ar­tırmaya devam ettiği belirtil­di. Araştırmaya göre limit ar­tışlarının daha belirgin olduğu yüksek limit gruplarında baki­ye artışlarına rağmen kişi başı borç ile borcun limite oranı ge­riledi. Kişi başı bakiyenin ge­rilemesinde daha fazla kişinin üst limit gruplarına dâhil ol­ması etkili oldu. 100 bin TL’nin altında limiti bulunan kartlar­da ise limit kullanım oranı mal ve hizmet fiyat artışlarına bağ­lı olarak artmaya devam etti.

Borç bakiyesinde yeni rekor

Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi’nin verilerine göre ocak-ekim döneminde bi­reysel kredi kartı borcunu öde­yemediği için bir veya daha faz­la kez yasal takibe düşmüş ki­şi sayısı 1 milyon 110 bin 271’e ulaştı. Takibe düşen bireysel kredi kartı kullanıcılarının sa­yısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 60 oranında arttı.

Bireysel kredi kartlarındaki toplam borç bakiyesi ise eylül­de getirilen yeniden yapılan­dırma imkanına rağmen hız­lı artışını sürdürerek kasım sonu itibarıyla 1 trilyon 744,6 milyar lira ile tarihi zirveyi gördü. Her ay yapılan kulla­nımlar ve ödemelerden kalan net borcu ifade eden söz konu­su bakiye son bir yılda yüzde 61,7 oranında net 665,5 mil­yar lira arttı. Tüketici fiyatları (TÜFE) bazında yüzde 47,09 olan yıllık enflasyondan arın­dırıldığında bireysel kredi kar­tı borç bakiyesinde yüzde 10 dolayında reel artış olduğu be­lirlendi.

Kart borcundaki büyüme, taksit sayısının sınırlandırıl­ması dolayısıyla esas olarak taksitsiz (tek çekim) alışve­rişlerden kaynaklandı. Son bir yılda taksitli kart alışverişle­ri dolayısıyla oluşan borç ba­kiyesi yüzde 28 oranında 132 milyar lira artarken, tek çekim (peşin) alışverişler kaynaklı borçların bakiyesi yüzde 87,2 oranında 533,3 milyar liralık net büyüme kaydetti. Buna gö­re peşin kart alışverişlerinin borç bakiyesinde son bir yılda reel bazda yüzde 27,3 gibi re­kor bir büyüme bulunuyor.

Geçen yılın ikinci yarısında uygulamaya konulan parasal sıkılaştırma önlemleri kapsa­mında BDDK, havayolları, se­yahat acenteleri ve konaklama ile ilgili yurt dışına ilişkin har­camalarda taksitlendirmeyi kaldırmış, çoğu alanda da tak­sit sayısı azaltılmıştı.

KMH borç bakiyesi de büyüyor

Bu arada parasal sıkılaştırma sürecinde, kredili mevduat he­sabı (KMH) bakiyesi ve bunun ihtiyaç kredisindeki payı da arttı. Bu gelişmede, KMH ha­riç ihtiyaç kredilerinde uygula­nan aylık büyüme sınırı düzen­lemesi etkili oldu. Son aylarda taksit imkânı da sunulan KMH ürününün ihtiyaç kredisindeki payı yüzde 30’a yaklaştı.

Bu yıl mart ayında da Mer­kez Bankası’nın tedbir karar­ları paralelinde bankalar kre­di kartından nakit avans kulla­nımında taksit sayısını 12’den 3’e düşürmüş, çekilebilecek miktar kart limitinin yüzde 25’i ile sınırlandırılmıştı. Ge­çen yıl bireysel kredi kartı borç bakiyesi yüzde 25’e yaklaşan nakit avans bakiyesi, nakit çe­kim faiz oranının yükseltilme­sinin ve nakit çekim limitleri­nin düşürülmesinin ardından hızla geriledi.