Kovuldun
NBC’nin 2004-2017 arasındaki ‘The Apprentice’ şovunun değerlendiricisi 2016’da başkanlığa adaylığını açıklayınca yarışmanın sunuculuğunu bırakmıştır.
Bugün melek yatırımcılık olarak tanınan programın danışmanı, oğulları Don Jr., and Eric ile ilk yılında Superbowl’dan sonra en çok izlenen şov programıdır. Yarışmada iki takım (iki şirket) reklam veya bağış kampanyası, ürün pazarlama gibi görevleri yerine getirmeye çalışırdı. Başarısız olan ekip, sezonun sonunda Trump’ın ünlü cümlesi ile programa elveda derdi: “Kovuldun(uz) - (You are fired!)”.
Geçen hafta Beyaz Saray’da benzer bir sahne yaşandı. En kritik cümle ise “3. Dünya Savaşı ile kumar oynuyorsun ancak kartlar sende değil” kısmıydı. Özetle, “bir Normandiya Çıkarmasına daha beni mecbur bırakmayın, başka dertlerim ve önceliklerim var” gizli özne cümleydi.
Clinton dönemi bürokrat ve danışman Paul Begala ‘You’re Fired: The Perfect Guide to Beating Donald Trump’ kitabında (4 Ağustos 2020), Trump için dikkat dağıtarak bölünmeyi kullanmasını süper gücü olarak yazmıştı. 20 Ocak’tan bu yana Kanada, Panama, Meksika, Grönland, AB, Çin ile ticaret savaşları, vergi ve söylemleri buraya tekabül ediyor denebilir. Elon Musk’ın en son NATO’dan ve BM’den çekilme vakti postu da.
Ocean’s Eleven
Toplantıda “Güzel bir okyanusunuz var ama yakında siz de hissedeceksiniz” cümlesi sonrası film koptu. “Bize ne düşüneceğimizi (hissedeceğimizi) söyleme” cümlesi ile yukarıdaki en kritik cümle peşine geldi.
Bu yazı hazırlanırken nadir elementler için anlaşmaya tekrar hazır olduğu haberleri geçiyordu. Blöf mü vardı ortada bilinmez ama masa kazandı, eğer haber doğruysa. Dünya için sürpriz olan bu gelişmeler Dünya’da İstanbul Ekolünü takip edenler için değil. İlk bilen değil doğruları önden bilen olun mottosu uzun zamandır var İstanbul Ekolü’nün. 19 Kasım 2024 tarihli yazımız ‘Yıldızlararası 4D’ sebeplerini yazıyordu: “Debt, Deficit, Doge, Deflation”.
Ve tabii ki 2016 seçim beyannamesinden beri Çin. Pasifik Okyanusu’nun diğer tarafı konu. Dış ticaret açıkları ve bütçe açığı esas dert. Çin dış ticaret fazlası ile zaman içinde dolar varlıklarını artırmış ve bugün sürekli sattığı (yerine altın aldığı) tahvilleri almıştı.
Klitgaard ve Schiele (1997) makalelerinde Çin ve Japonya’ya olan dış ticaret açığı artışına dikkat çekiyorlardı (NY Fed, Current Issues in Economics and Finance). 1997 yılında Çin henüz dünyanın tedarikçisi değil, 37 milyar dolar civarı cari fazlası var. ABD 1987 yılında Çin’e az da olsa dış ticaret fazlası verirken, 1997 yılında 12 milyar dolar ihracata karşılık 45 milyar dolar ithalatı bulunuyor. Bugün Çin’e dış ticaret açığı kabaca 300 milyar dolar.
Rusya’ya konan ekonomik ambargolar ve AB’nin varlıklarını dondurması tüm dünyada merkez bankalarının altına gidişini hızlandırdı. Sadece enflasyon veya stagflasyon kaygıları değildi sebep. Doların rezervlerde payı yüzde 70’lerden yüzde 58’e düştü. BRICS+ ulusal paralarla dış ticareti arttırdı.
Seven Eleven
Çin dışında Japonya da tahvilleri uzun zamandır satıyor. Aslına bakarsanız Fed de satıyor. Tahvil faizleri bundan uçuyor. Fed’in 9 trilyonluk bilançosunda 1 trilyon üzerine çıkan tahvil zararı en son 7 trilyon bilançosunda eylülde 818 milyar dolardı. Hazineye sürekli zarar çıkarken bütçe açığı da sürekli artıyor.
DOGE ile Musk’ın verimlilik çalışmalarını başlatması bu yüzden. Giderleri kısmaya çalışıyorlar. Memur sayısından hazine hesaplarına kadar demokratların hedefe koyduğu haberlerin sebebi.
Fed, Pentagon, Fort Knox denetimleri ile Trump’ın Musk’a “daha agresif ol” talebi de bu yüzden. 19 Kasım yazımızdaki NATO giderleri ve Ukrayna da aynı sebepten. Kongrede uzaylılar var mı, varsa niye açıklamıyorsunuz, yoksa niye para harcıyorsunuz diye yedi denetimden geçemeyen Pentagon’un harcamalarını sorgulamaları da aynı sebepten.
G-7’nin bütçe sorunları dışında enflasyon ve merkez bankalarının zararları da var. BOE 2030’a kadar zararına devam edecek. Bundesbank ve ECB rekor zararlarını geçen hafta açıkladı. KKM’leri de yok üstelik. Bütçe açıkları (kamu harcamaları) ile enflasyon arasında ilişki olmadığına dair makaleler dışında pandemi sonrası enflasyonun nedeni arz (tedarik) sorunları diyenler de çok var (Akıncı vd, 27 Şubat 2025, NY Fed, Liberty Street Economics).