Kovuldun

NBC’nin 2004-2017 arasındaki ‘The App­rentice’ şovunun değerlendiricisi 2016’da başkanlığa adaylığını açıklayınca yarışmanın sunuculuğunu bırakmıştır.

Bugün melek yatı­rımcılık olarak tanınan programın danışmanı, oğulları Don Jr., and Eric ile ilk yılında Super­bowl’dan sonra en çok izlenen şov programıdır. Yarışmada iki takım (iki şirket) reklam veya ba­ğış kampanyası, ürün pazarlama gibi görevleri yerine getirmeye çalışırdı. Başarısız olan ekip, sezonun sonunda Trump’ın ünlü cümlesi ile programa elveda derdi: “Kovuldun(uz) - (You are fired!)”.

Geçen hafta Beyaz Saray’da benzer bir sahne yaşandı. En kritik cümle ise “3. Dünya Savaşı ile kumar oynuyorsun ancak kartlar sende de­ğil” kısmıydı. Özetle, “bir Normandiya Çıkar­masına daha beni mecbur bırakmayın, başka dertlerim ve önceliklerim var” gizli özne cüm­leydi.

Clinton dönemi bürokrat ve danışman Paul Begala ‘You’re Fired: The Perfect Guide to Beating Donald Trump’ kitabında (4 Ağus­tos 2020), Trump için dikkat dağıtarak bölün­meyi kullanmasını süper gücü olarak yazmıştı. 20 Ocak’tan bu yana Kanada, Panama, Meksi­ka, Grönland, AB, Çin ile ticaret savaşları, ver­gi ve söylemleri buraya tekabül ediyor denebi­lir. Elon Musk’ın en son NATO’dan ve BM’den çekilme vakti postu da.

Ocean’s Eleven

Toplantıda “Güzel bir okyanusunuz var ama yakında siz de hissedeceksiniz” cümlesi sonra­sı film koptu. “Bize ne düşüneceğimizi (hisse­deceğimizi) söyleme” cümlesi ile yukarıdaki en kritik cümle peşine geldi.

Bu yazı hazırlanırken nadir elementler için anlaşmaya tekrar hazır ol­duğu haberleri geçiyordu. Blöf mü vardı ortada bilinmez ama masa kazandı, eğer haber doğruy­sa. Dünya için sürpriz olan bu gelişmeler Dün­ya’da İstanbul Ekolünü takip edenler için değil. İlk bilen değil doğruları önden bilen olun mot­tosu uzun zamandır var İstanbul Ekolü’nün. 19 Kasım 2024 tarihli yazımız ‘Yıldızlararası 4D’ sebeplerini yazıyordu: “Debt, Deficit, Doge, Deflation”.

Ve tabii ki 2016 seçim beyanname­sinden beri Çin. Pasifik Okyanusu’nun diğer ta­rafı konu. Dış ticaret açıkları ve bütçe açığı esas dert. Çin dış ticaret fazlası ile zaman içinde do­lar varlıklarını artırmış ve bugün sürekli sattığı (yerine altın aldığı) tahvilleri almıştı.

Klitgaard ve Schiele (1997) makalelerinde Çin ve Japonya’ya olan dış ticaret açığı artışına dikkat çekiyorlardı (NY Fed, Current Issues in Economics and Finance). 1997 yılında Çin he­nüz dünyanın tedarikçisi değil, 37 milyar dolar civarı cari fazlası var. ABD 1987 yılında Çin’e az da olsa dış ticaret fazlası verirken, 1997 yılında 12 milyar dolar ihracata karşılık 45 milyar do­lar ithalatı bulunuyor. Bugün Çin’e dış ticaret açığı kabaca 300 milyar dolar.

Rusya’ya konan ekonomik ambargolar ve AB’nin varlıklarını dondurması tüm dünyada merkez bankalarının altına gidişini hızlandır­dı. Sadece enflasyon veya stagflasyon kaygıla­rı değildi sebep. Doların rezervlerde payı yüzde 70’lerden yüzde 58’e düştü. BRICS+ ulusal pa­ralarla dış ticareti arttırdı.

Seven Eleven

Çin dışında Japonya da tahvilleri uzun za­mandır satıyor. Aslına bakarsanız Fed de satı­yor. Tahvil faizleri bundan uçuyor. Fed’in 9 tril­yonluk bilançosunda 1 trilyon üzerine çıkan tahvil zararı en son 7 trilyon bilançosunda ey­lülde 818 milyar dolardı. Hazineye sürekli zarar çıkarken bütçe açığı da sürekli artıyor.

DOGE ile Musk’ın verimlilik çalışmalarını başlatması bu yüzden. Giderleri kısmaya ça­lışıyorlar. Memur sayısından hazine hesap­larına kadar demokratların hedefe koyduğu haberlerin sebebi.

Fed, Pentagon, Fort Knox denetimleri ile Trump’ın Musk’a “daha ag­resif ol” talebi de bu yüzden. 19 Kasım yazı­mızdaki NATO giderleri ve Ukrayna da aynı sebepten. Kongrede uzaylılar var mı, varsa niye açıklamıyorsunuz, yoksa niye para har­cıyorsunuz diye yedi denetimden geçemeyen Pentagon’un harcamalarını sorgulamaları da aynı sebepten.

G-7’nin bütçe sorunları dışın­da enflasyon ve merkez bankalarının zararla­rı da var. BOE 2030’a kadar zararına devam edecek. Bundesbank ve ECB rekor zararlarını geçen hafta açıkladı. KKM’leri de yok üstelik. Bütçe açıkları (kamu harcamaları) ile enflas­yon arasında ilişki olmadığına dair makaleler dışında pandemi sonrası enflasyonun nede­ni arz (tedarik) sorunları diyenler de çok var (Akıncı vd, 27 Şubat 2025, NY Fed, Liberty Street Economics).