Konya’da “kümelenme” deneyimi
Konya Sanayi Odası’nın katkısıyla Konya da kümelenme deneyimini eli taşın altında olan, gelişmeleri yakından izlemiş, birikimleri olanlardan öğrenmek istedik. Kümelenme kavramının ülkemizde kullanılmaya başlandığı ilk günlerden bugüne, “yığılma ile kümelenmeyi karıştırmayalım” diye uyarılarda bulunuyorum; bu açıdan da Konya deneyimini ilk ağızdan dinlemek, yanlış bilgilerimizi düzeltmemize de yardımcı olabilirdi.
Konya da otomotiv yan sanayi, döküm, ayakkabı üretimi ve tarım makinaları üretimi alanlarındaki kümelenme çalışmalarını ilk ağızdan dinleyerek bilgilerimizi tazeledik.
Kümelenme değişkenleri
Kümelenmelerin etkilerini, piyasanın oluşumlarının zorlamasa, ihtiyaçların baskısı, ülke gündeminin öncelikleri, iş yapma kültürünün olanak ve kısıtları, kamu yetkilerinin algısı ve geliştirdikleri teşvik sistemleri, girişimcilerin konuyla ilgili bilinç düzeyleri belirler. Kümelenmeyi etkileyen çoklu değişkenleri dikkate aldığımızda, ideal ölçülerde kümelenme çalışması beklentisi içinde olmamak, çalışmaları aşırı ya da noksan değerlendirmelere yol açar.
Konya deneyimlerini anlamaya çalışırken, kuşatılabilir parçalara bölerek analiz eden indirgemeci mantığa prim vermeden, bütünsel bakmanın daha işlevsel olduğunu düşünenlerdenim. Konya deneyimi kanıtlıyor ki, kümelenme çalışmaları ideal hedefl ere ulaşmamış olsa da, başlangıç olarak alınan mesafe çok önemlidir. Kümelenme çalışmalarının gözlediğim ilk ve önemli yararı, çalışmalara katılanların kendilerini, iş yerindeki süreçleri, yurt dışındaki gelişmeleri tartışarak, ilkesiz gizlilik saplantısının aşılmasıdır. Bize aktarılan bilgilere göre, kümelenme öncesinde rakip işyerlerinin kapısından bile geçilemezken, kümelenme çalışmaları sonrasında bilgi paylaşımı, işyerlerinde ortak kahvaltılarda dostlukların pekiştirilmesi, işyerleri gezileri yapılarak gözlemlerin tartışılması katılımcılar arasında işbirlikleri iklimini de yaratmıştır.
Ezber bozmak önemli
Aynı sektördeki işyerleri yetkililerinin ortak tartışmalarla “birbirini anlama düzeyinin” yükselmesi, önyargıların sorgulanmasına, yerleşik doğruların sarsılmasına, kalıp düşüncelerin kırılmasına, ezberlerin bozulmasına da zemin hazırlamıştır. Çalışmalara katılanlar, kendi içlerindeki tartışmalar, yurt dışı fuar ve işyeri gezileri ve ortak değerlendirmelerle, daha önce zihin dünyalarında teğet bile geçmeyen konuları tartışma, algılama ve içselleştirme fırsat kapıları açmıştır.
Kümelenme çalışmalarının alışkanlığa dayalı dirençlerinin kırılması, açılım sağlaması, tartışma ve uzlaşma kültürüne baz oluşturması da, elbet ki gelişmiş kümelenme örnekleri düzeyinde bir sonuç yaratamamıştır ama, hiç olmayan bir şeyin yanında yüzde yirmilik bir başarı olsa bile çok ileri bir adım oluşturmaktadır. Konya’daki kümelenme çalışmalarına katılanlar, kamu yönetiminin sağlayabileceği olanakları, kısıtları da daha yakından tanımıştır. Kamu desteğini arkasına alan çalışmalar, kolektif kaynaklardan yararlanırken, subjektif ve objektif ölçülerin neler olduğuna ilişkin bilgiye dayalı fikir sahibi olmuştur. Kamu yetkililerinin verdikleri söz ile uygulama arasındaki farkı anlamış olmak bile, aşırı ya da noksan beklenti yaratmayı önleyecek berraklık yaratmıştır.
Kümelenme açıklık ister
Konya deneyimi, piyasa yapıcısı kuruluşlar etrafında örgütlenen, yan sanayi ve tam sanayi bağlantıları olan sektörlerde, kümelenme çalışmalarının daha etkin olduğu, içe kapanık, yereli küresele taşımada olması gerektiği kadar yaygınlaşmamış üretim alanlarında ise beklenenini vermediğini gösteriyor. Konya kümelenme deneyiminin önemli derslerinden biri de, devlet, sanayi ve ticaret odaları gibi sivil inisiyatifl er, yerel yönetimler ve diğer STK ‘lar ile girişimcilerin kümelenmeyi adlandırma, kavramlaştırma ve içselleştirmede uzlaşmanın çok önemli bir araç olduğunun anlamasıdır. Başlıca aktörlerin ortak dil yaratmaları işleri hızlandırmakta, farklı algı ve dil kullanılması durumunda işler gereksiz engeller yaratmaktadır. Konya deneyimi ile ilgili diğer gözlemlerimizi başka yazılarda paylaşacağız.