Konya'da "kümelenme" tartışmaları
Konya Sanayi Odası'nın düzenlediği "Uluslararası otomotiv sektörünün geleceği ve çözüm için kümelenme konferansı" iki gün sürdü. Yurtdışı ve yurtiçinden konuyla ilgili olan çok sayıda girişimcinin, uzmanın, akademisyenin ve kamu yetkilisinin görüşlerini dinleme fırsatı bulduk.
Konya Sanayi Odası'nın kümelenmeyi tartışma gündemine taşıması anlamalı. Çünkü "kümelenme" insan ihtiyaçlarından kaynaklanan, insan aklının geliştirdiği bir "araç". Bir aracı ne kadar iyi tanırsanız, onu o kadar yarar üretimi için kullanabilirsiniz.
Kümelenme "insan ve sermaye kaynaklarını üretim sürecinde etkin kullanma" için kullanıldığı zaman "yarar üretir". Yapısı ve işlevi gereği kümelenme, rekabet gücü yaratmalı ki, birikim yeteneğinin korunmasına ve geliştirilmesine yardımcı olabilsin.
Konya'da yapılan tartışmalar "kümelenme kavramının bileşenleri" hakkında önemli ipuçları verdi. O bileşenlerden bazılarını paylaşmak istiyorum.
Erişilebilir mekanda toplanma
Çok net olarak anlaşıldı ki "kümelenme" öncelikle "toplanma ilkesine" uygun bir araçtır. Eğer bir üretim sürecinde "toplanma ilkesi" işliyor; belli bir mekanda, çok farklı yapılar oluşuyor; işlevler ortaya çıkıyor; kültür yaratılıyorsa "zenginlik üretimi" hızlanabiliyor. Göç alan yerlerin zenginleşmesi, göç veren yerlerin yoksullaşması, toplanma ilkesinin önemini net bir biçimde kanıtlıyor.
Kümelenme girdi alan ve girdi veren sektörlerin ileriye ve geriye bağlantılarını artıran; bir ağ yapısı oluşturan; o ağ yapısını giderek güçlendiren özelliklere sahipse, rekabet gücü yaratmanın aracı olabiliyor. Bir başka anlatımla "kümelenme", piyasa için "cazibe merkezi" yaratan bir toplanma ve sinerji yaratan birliktelik ise "anlamlı" olabiliyor.
Gerçek anlamda bir kümelenmeden söz edebilmek için, "erişilebilir bir mekanda toplanılmış" olması gerekiyor. Erişebilirlik kavramı, hızlı,güvenilir, konforlu ve uygun maliyette karşılıklı-bağımlılık ilişkilerinin kurulması anlamına geliyor. Maliyet açısından ve zihni planda ilişkiyi kolaylaştıran yapılanmalar "ulaşılabilir" kavramı ile açıklanabilir. Eğer maddi ve kültürel zenginlikleri paylaşmada hız, esneklik, güvenlik ve konfor yaratmayan bir ağ altyapısı varsa, orada sinerjik bir kümelenme olamıyor.
Kümelenmede bir başka bileşen, erişilebilir mekanda karşılıklı-bağımlılık ilişkisini güçlendirmek için bir araya gelen değişik işyerlerinin "rekabeti engelleyici yapılar" oluşturmamasıdır. Kümelenme, rekabetçi yapıyı koruyan ve geliştiren birliktelik olduğu zaman anlamlı hale geliyor.
Dönüşüm ve işlem maliyetleri
Kümelenme, üretken yapının çeşitlendirilmesine, rekabet edebilir üretim alanlarının keşfine ve geliştirilmesine katkı yapmalı. Kümelenme kavramının bu bileşeni, tüketim, yatırım, net ihracat ve kamu harcamaları gibi dört temel bileşenden oluşan ekonominin özellikle "net ihracat bağlamıdır". Kümelenme, fiyat-maliyet ve kalite dengesi kadar, ulaşabilirlik ve erişebilirlik olanaklarını geliştirmeye destek verecek nitelikte olmalı.
Kümelenme toplumları yönlendiren temel dinamikler olan birikimi, bakış açısını, beceriyi, buluşu ve beklentiyi berekete dönüştürücü nitelikleri içermeli ki bir rekabet gücü yaratma aracı olabilsin.
Daha teknik anlatımıyla kümelenme mal ve hizmet üretiminde dönüşüm maliyetleri kadar işlem maliyetlerini de düşüren bir yapıda olmalı. Karşılıklı bağımlılık ilişkileri ile dönüşüm maliyetlerini düşürürken; yine hukuk sisteminden finansmana erişebilirliğe, işveren ve işgören ilişkilerinden vergi uygulamalarına, her türlü kamusal izinden, eğitim-öğretim altyapılarına kadar işlem maliyetlerini de, bunun gözlenebilir yararları girişimciye sağlayan nitelikte olmalı…
Lojistik maliyeti
Konya'daki tartışmalarda ortaya çıktı ki, gelecek günlerde yörenin önemli sorunlarından biri de "lojistik erişebilirlik." Bu açıdan kümelenmenin yaratacağı kolektif çözümler kadar, bir baskı grubu oluşturularak fiziksel altyapıların tamamlanmasında sağlayacağı destek de kümelenmenin sosyal boyutunu oluşturacak. Daha değişik anlatmak gerekirse, kümelenme ekonomik sorunlardan da, siyasal ve sınıfsal sorunlardan da bağımsız bir olgu değil.
Bir köşe yazısı kapsamında kümelenmenin bütün yönlerini anlatmak mümkün değil… Ama, kümelenme tartışılırken, çoğu sorunlarımızda olduğu gibi, indirgemeci mantığın tuzağına yakalanmamalı. Kümelenmenin çok geniş kapsamlı bileşenlerinin tümü bir bütün içinde ele alınmalı ki, bir süre sonra "….kümelenme modası da geldi geçti" deme noktasına gelmeyim.
Konya'da iki günde çok değişik kavramlar ve düşünceler tartışıldı; ilginç fikirler ortaya kondu… Başta Konya Sanayi Odası yetkilileri olmak üzere örgütlenmede emeği geçen herkesi içtenlikle kutlamak istiyorum. Kitleler her zaman sloganların gerçek fikirleri gölgelemesinin tuzağına yakalanabilir. Tartışmaları artırabilirsek, ortak aklın aydınlığı, slogan yanılsamasını önler…