Konutta ipotekli satışlar gerileme eğiliminde
Toplam konut satışı Ramazan ve Kurban Bayramları'ndan kaynaklanan işgünü sayısı değişimine bağlı olarak eylül ve ekim aylarında çok hızlı bir dalgalanma göstermişti. Öyle ki, toplam satış eylül ayında tam beşte bir oranında gerilemiş, ardından ekim ayında yüzde 9'a yakın artış kaydetmişti.
Kasım ayıyla birlikte işgünü farklılığı ortadan kalktı, konut satışı da gerçek düzeyinde oluşmaya başladı. Kasım ayında 106 bin konut satıldı. Geçen yılın aynı ayındaki 104 bine göre yüzde 2'lik bir artış var. Aslında tabii ki bu artış çok düşük sayılır. En azından, konut stokunun daha da büyümemesi, hatta eritilebilmesi için konut satışının daha hızlı artması beklenir.
Ne var ki, toplam konut satışı da gerçek anlamda bir ölçü değil. İkinci el konut satışı, toplam sayıyı yukarı çekiyor çekmesine ama, konut sektörünün derdine derman olmaktan uzak istatistiki bir veri yalnızca. Önemli olan ilk satışlar ve ipotekli satışlar.
Kasım ayında toplam satış yüzde 2.1 artarken, ilk satışların yüzde 5.9 arttığı gözleniyor. Ama bir ay o kadar da önemli sayılmaz. İlk on bir aydaki duruma bakıyoruz; ilk satışlar yüzde 10.3, ikinci el satışlar yüzde 12.1 artmış. Yani arada çok büyük olmasa da, ikinci el satışlar lehine bir fark var.
Türkiye'deki toplam satışlarda hala ikinci el satışlar ilk satışlarının üstünde seyrediyor zaten. Yılın ilk on bir aylık döneminde gerçekleştirilen 1 milyon 147 bin adetlik satışın yüzde 45'ini ilk satışlar, yüzde 55'ini ise ikinci el satışlar oluşturuyor.
İpotekli satışlarda düşüş
Hiç kuşku yok ki, inşaat sektörü için en önemli göstergelerden biri ilk satışlarsa, bir diğeri de ipotekli satışlar. Ama ipotekli satışlar konusundaki gidişat hiç de iyi değil.
İpotekli konut satışları geçen yıla göre eylül ayında yüzde 33.5 gibi rekor düzeyde azalmıştı. Gerçi eylülde toplam satışlar da yüzde 20 gerilemişti ama, ipotekli satışlardaki azalma çok daha fazla oldu. Ekime geldik, toplam satışlar yüzde 9'a yakın artarken, ipotekli satışlar azalmaya devam etti. Ekim ayında, ipotekli satışlarda yüzde 18.7 gerileme görüldü. Kasımda ise toplam satışlar yüzde 2 artış gösterirken, ipotekli satışlarda yüzde 22.7 gerileme yaşandı.
Yani konut alacaklar ipotekten, bir başka ifadeyle kredi kullanmaktan kaçınıyor. Türkiye'de binlerce insan konut almak istiyor. Binlerce konut da alıcı bekliyor. Bir tarafta da bankalar, konut kredisi açmak için müşteri peşinde koşuyor. Öyleyse ne oluyor da "konut almak isteyenler-konut-kredi" üçlüsü bir araya gelemiyor?
Bunun birkaç nedeni var elbette. Birincisi; mevcut kredi faiz oranları belli ki yüksek bulunuyor. Bu faiz düzeyinde kredi kullanmanın ödeme güçlüğü yaratacak bir yük oluşturacağı hesaplanıyor ve krediden uzak duruluyor.
İkincisi; konut kredisi faizlerinin düşeceği umuluyor, böylece ileride daha düşük maliyetle kredi kullanmak ve ev sahibi olmak mümkün olacak, diye düşünülüyor.
Üçüncüsü; konut fiyatlarının bugünler için yüksek olduğu varsayılıyor ve fiyatların gerileyeceği beklentisiyle hareket ediliyor.
Belki dördüncüsü; gelecekte hane gelirinin artacağı, böylece konut edinmenin daha kolay hale geleceği umuluyor.
İşte bütün bunlar ipotekli konut satışını baltalayan etkenler olarak çıkıyor karşımıza.
Son üç aydaki hızlı geri çekilmeye rağmen, ipotekli konut satışlarının on bir ay toplamında hala geçen yılın yüzde 14 kadar üstünde olduğu da dikkati çekiyor. Demek ki, ilk sekiz ayda öylesine hızlı bir artış kaydedilmiş ki, son üç aydaki geri çekilme toplamı negatife dönüştürememiş. Ancak bu nereye kadar sürecek, kestirmek zor tabii ki ve bu gidiş iyiye işaret etmiyor.
Toplam satışta ipotekli olanların payı da zaten hala çok düşük. On bir aylık verilere göre, toplam 1 milyon 147 bin konut satışının yaklaşık üçte birini ipotekli satışlar, üçte ikisini ise diğer satışlar oluşturuyor. Hele hele ipotekli ilk satışların toplam konut satışındaki oranı yalnızca yüzde 15 düzeyinde bulunuyor.
