Konteyner taşımasında FOB?
İhracatçı dostumuz Orta Anadolu’dan malları konteynere yüklemiş, konteyner de Mersin limanında gemiye yüklenmiş. Varış yerinde konteyner açıldığında, malların kısmen hasar gördüğü belirlenmiş ve hasarın fotoğrafları da ihracatçıya gönderilmiş. Montaj ve çalıştırma gerektiren bir ürün olduğu için, anlaşmaya bağlı olarak ihracatçı dostumuz alıcıya giderken, hasarlı parçanın yenisini de yanına alarak götürmüş ve değiştirme yapıldıktan sonra, ürün çalışmaya alınmış.
Üretici/İhracatçı dostumuz kızgın, üzgün ve ilk defa yaptığı bu tür ihracatta karşılaştığı bu tür sorun nedeniyle de biraz şaşırmış durumda. Üstelik, ilk defa alışveriş yaptığı bu alıcı ile ödeme şekli olarak “Akreditifle Ödeme” üzerinde anlaşmışlar ve gelen akreditife hazırlanan vesaik üzerinde de oldukça ciddi sıkıntı yaşamışlar. Doğal olarak bu sıkıntılar, alıcının malı zamanında çekememesine neden olmuş ve oluşan ardiye parası da artı bir sorun olarak ortaya çıkmış.
Sorunları tartışmak için bizimle görüştüklerinde, olayın fecaati gün yüzüne çıktı.
Teklif “EXW / İşyerinde Teslim” olarak verilmiş ancak gelen akreditif FOB olarak gelmiş. Orta Anadolu’daki işyerinden, Mersin Limanı’na kadar olan, konteynerin getir götür masrafı da ihracatçıya yüklenmiş. Malların konteynere yüklenme fotoğrafları yok. Konteyner kapatılmadan önce çekilmiş fotoğraf yok. Malların konteynere sabitlenip, sabitlenmediğini hatırlayan yok ki olmadığı apaçık.
“Siz EXW / İşyerinde Teslim ile FOB arasındaki farkı biliyor musunuz” diye sorduğumuzda aldığımız cevap “Her ikisinde de taşımayı alıcı ödüyor” oldu. “O zaman ne diye fabrikadan limana kadar olan masrafı ödemeyi kabul ettiniz “dediğimizde de en çok karşı çıktığımız cevap geldi “E canım o da bizden olsun.” Meydana gelen hasar ile ilgili olarak ne düşündüklerini sorduğumuzda da taşımacı ile konuştuklarını ancak onların sorumluluk kabul etmediklerini belirttiler. Dolayısıyla da hasar da bizim ihracatçının üzerinde kalmış oluyordu.
Eksik bilginin ve uygulamanın getirdiği sorunları sırtlanmak zorunda kaldıkları için, gelecek olan işler konusunda da oldukça çekingen davranıyorlardı. “Konteynerle ihracat bu kadar sorunluysa, biz de yapmayalım” demeye kadar varmıştı söylenenler.
“EXW / İşyerinde Teslim” şeklinde ihracatçı malı hazırlar, alıcıya ihbarda bulunur ve başka hiçbir işlem, masraf yapmaz ve hiçbir risk üstlenmez.
“FOB / Gemide Masrafsız” teslim şeklinde ise ihracatçı, mallar geminin içerisine indirilene kadar her türlü işlem, masraf ve riski üstlenir.
Konteyner ile yapılan sevkiyatlarda mallar ya fabrikada ya da limanda konteyner sahasında yüklenir. Doğal olarak “FOB / Gemide Masrafsız” teslim şeklinin ruhuna aykırıdır. Zira mallar geminin içerisine indirilerek teslim edilmemekte, sadece konteynere yüklenmektedir. Bu nedenledir ki INCOTERMS 2010 kurallarında, konteyner yüklemelerinde FOB kullanılmaması tavsiye edilmemekte ve bunun yerine “FCA / Taşıyıcıya Masrafsız” teslim şeklinin kullanılması tavsiye edilmektedir. Bu teslim şeklinde mallar taşımacıya teslim edildikten sonra yapılası gereken işlemler, masraflar ve oluşabilecek riskler alıcıya ait olacaktır.
INCOTERMS / Teslim Şekillerini iyi bilmemek ciddi masraf ve heves kırılmalarına yol açabilmektedir.