Konsorsiyum nedir?
Konsorsiyum, tek bir kuruluşun üstlenemeyeceği bir işi, ortaklarının olanaklarını birleştirmeleri sonucunda söz konusu işin gerektirdiği kapasiteye ulaşılabilmesi gayesi ile yapılan bir ortaklıktır.
Konsorsiyumlarda, her ortak işin belli bir bölümünü üstlenmektedir.
I. Kanunlardaki açıklamalar
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, Ortak girişim, "İhaleye katılmak üzere birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarında yaptıkları anlaşma ile oluşturulan iş ortaklığı veya konsorsiyumlar" olarak açıklanmaktadır.
Gene 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "Ortak Girişimler" başlıklı 14. maddesinde, Konsorsiyum konusuna açıklık getirilmektedir. Ortak girişimler birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından iş ortaklığı veya konsorsiyum olarak iki türlü oluşturulabilir. İş ortaklığı üyeleri, hak ve sorumluluklarıyla işin tümünü birlikte yapmak üzere, konsorsiyum üyeleri ise, hak ve sorumluluklarını ayırarak işin kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili kısımlarını yapmak üzere ortaklık yaparlar. İş ortaklığı her türlü ihaleye teklif verebilir. Ancak idareler, işin farklı uzmanlıklar gerektirmesi durumunda, ihaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceğini ihale dokümanında belirtirler. İhale aşamasında ortak girişimden kendi aralarında bir iş ortaklığı veya konsorsiyum yaptıklarına dair anlaşma istenir. İş ortaklığı anlaşmalarında pilot ortak, konsorsiyum anlaşmalarında ise koordinatör ortak belirtilir. İhalenin iş ortaklığı veya konsorsiyum üzerinde kalması halinde, sözleşme imzalanmadan önce noter tasdikli iş ortaklığı veya konsorsiyum sözleşmesinin verilmesi gerekir. İş ortaklığı anlaşma ve sözleşmesinde, iş ortaklığını oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin taahhüdün yerine getirilmesinde müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, konsorsiyum anlaşma ve sözleşmesinde ise, konsorsiyumu oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin, işin hangi kısmını taahhüt ettikleri ve taahhüdün yerine getirilmesinde koordinatör ortak aracılığıyla aralarındaki koordinasyonu sağlayacakları belirtilir.
31. No lu Kurumlar Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde ise, "…her ortağın işin belli bir bölümünün yapımı taahhüt ettiği konsorsiyumlar, iş ortaklığı tanımı dışında kalmaktadır. Bu tür ortaklıklarda (konsorsiyum) her bir ortağın yapacağı işin taahhüt sözleşmesinde açıkça belirtilmesi zorunludur. Ancak, taahhüt sözleşmesinde belirtilmemekle beraber, ortakların kendi aralarında yapacakları mukavele ile her bir ortağın yükleneceği işin belirlenmesi ve işveren idarece de bu mukavelenin kabulü halinde, iş ortaklığı sözkonusu olmayacak, bu tür ortaklık "konsorsiyum" olarak adlandırılacaktır." ifadeleri bulunmaktadır.
Konsorsiyumlar, belirli bir işin yapılması için oluşturulduklarından süreklilik arz etmezler.
Konsorsiyum bir anlamda adi ortaklık niteliğinde akdi bir birleşmedir. Ana hedefi ne olursa olsun konsorsiyuma katılanlar arasında sözleşme bağına dayalı bir
ortaklık ilişkisi kurulur ve bu ortaklık Borçlar Kanunu'nun 620 ve devamındaki maddeler anlamında adi ortaklıktan başka bir şey değildir. Bu nedenle de Borçlar Kanunu'nun 620. ve devamındaki maddeler konsorsiyum hakkında doğrudan uygulama alanı bulacaktır.
II. Konsorsiyum Olamanın Şartları
1. Konsorsiyumların, birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulması gerekmektedir.
2. Konsorsiyum üyeleri, hak ve sorumluluklarını ayırarak işin kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili kısımlarını yapmak üzere ortaklık yaparlar.
3. Konsorsiyumların teklif verip veremeyeceğini ihale dokümanında belirtirler.
4. İhale aşamasında ortak girişimden kendi aralarında bir konsorsiyum yaptıklarına dair anlaşma istenir.
5. Konsorsiyum anlaşmalarında ise koordinatör ortak belirtilir.
6. İhalenin konsorsiyum üzerinde kalması halinde, sözleşme imzalanmadan önce noter tasdikli konsorsiyum sözleşmesinin verilmesi gerekir.
7. Konsorsiyum anlaşma ve sözleşmesinde, konsorsiyumu oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin, işin hangi kısmını taahhüt ettikleri ve taahhüdün yerine getirilmesinde koordinatör ortak aracılığıyla aralarındaki koordinasyonu sağlayacakları belirtilir.
8. Konsorsiyum Sözleşmesi
Konsorsiyumu meydana getiren ortaklar arasında bir sözleşme düzenlenmelidir.
Konsorsiyum sözleşmesinde asgari olarak bulunması gereken unsurlar şu şekilde belirtilebilir.
1. Konsorsiyum Sözleşmesinin Tarafları,
2. Konsorsiyum Sözleşmesinin Amacı,
3. İş sahibine yapılacak teklifin oluşturulması amacına dönük olarak her bir üyenin teknik ve mali sorumluluklarının neler olduğu, ortakların kendi bölümlerinin gerçekleştirilmesinden kendilerinin sorumlu olacağı,
4. Ayrıntılı hazırlanan iş programına tarafların uyma zorunluluğunun bulunacağı,
5. Her bir ortağın yüklenmiş olduğu kısmına ait gelir ve giderlerin kendi yasal defterlerinde izleneceği ve her bir ortağın yapmış olduğu iş sonucunda elde edilen kâr veya zararın diğer ortakla ilişkilendirilmeksizin kendisinin ait olacağı,
6. Ortakların üstlendikleri işler için gerekli olan ve kendilerince sağlanması gereken makine ve teçhizatın kendi mülkiyetinde kalacağı,
7. Kurulan konsorsiyumun bu iş için kurulacağı ve işin bitiminde sona ereceği,
8. İş sahibi ile yapılacak işlemlerde ve görüşmelerde konsorsiyumun kimin tarafından temsil edileceği (Koordinatör Ortak) ve bu ortağın yapmış olduğu tüm işlemlerden ve görüşmelerden doğan sonuçların diğer ortaklara bilgi verme zorunluluğunun bulunduğu,
9. Konsorsiyumu temsil edecek olan firmanın sorumlulukları ve görevleri,
10. Konsorsiyumu oluşturan ortaklar arasındaki mali konular ile ilgili hükümler.
9. VERGİSEL BOYUTU
Kurumlar Vergisi Kanunu'nun Mükellefler başlıklı 2. Maddesinin İş ortaklıklarını belirten, 7. fıkra hükümlerine göre Kurumlar Vergisi mükellefiyeti tesis edilmesini talep eden iş ortaklıklarının kazancı kurumlar vergisine tabi olacaktır.
Konsorsiyumlar ise Kurumlar Vergisi Kanunu uygulamasında kurumlar vergisi mükellefi olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle konsorsiyum ortaklarının, vergilendirilmesinde her ortak kendi elde ettiği kazançtan dolayı kurumlar vergisi mükellefi olacaktır. Bunun yanında, konsorsiyumu oluşturan grubun içerisinde kanuni ve iş merkezi yurt dışında bulunan yabancı bir kurumun bulunması hâlinde, bu kurum dar mükellefiyet esasında kurumlar vergisine tâbi tutulacaktır.
Kaynaklar:
Şinasi Aydemir, Hesap Uzmanı, Vergi Dünyası Dergisi Aralık 1991, Sayı 124, http://www.vergidunyasi.com.tr/dergiler.php?id=1025 (Erişim, 29.01.2016 S: 21.24)
Turan Şahin, Turan Şahin, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı araştırma görevlisi. T.B.B. Dergisi 2011(92) S: 451 – 483
Cihat Çetinkaya, YMM, Adi Ortaklık, İş Ortaklığı, Konsorsiyum. 28.11.2012, http://www.masterymm.com.tr/web/wp-content/uploads/2013/01/M-3-Adi-Ortakl%C4%B1k-%C4%B0%C5%9F-Ortakl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-Konsorsiyum.docx (Erişim: 20.01.2016, S: 21.31)