Kod 5084!
Artık tam ismini yazmaya gerek yok; kanun numarasıyla "kodlamak" yeterli: 5084! 2004 yılında yürürlüğe girdi, kapsadığı 49 ilde beş yıl uygulandı 31 Aralık 2008'de yürürlük süresi sona erdi. "İstek" üzerine 2009 yılında bir yıl daha uzatıldı. Böylece altı yılı bulan toplam yürürlük süresi yarın (31 Aralık 2009) sona eriyor.
5084'le oluşturulan teşvik sistemi yarın sona eriyor; ama önemli bir ayrıntı var: Yasa çerçevesinde bu yılın sonuna kadar yatırıma girişip de henüz sonuçlandırmamış firmalar, sağlanan teşviklerden 2012 yılına kadar yararlanabilecekler.
Dolayısıyla, bu sistemi iyi değerlendiren firmalar, iller ve bölgeler açısından sorun yok. Sorun, 5084'ten umdukları yararı sağlayamayan il ve bölgelerle; umduklarını bulmalarına rağmen "yeni yatırım açlığı" çeken il ve bölgelerde. 5084'ün en az bir yıl daha uzatılması talebi bu kesimlerden geliyor.
Talep o kadar yoğun ki, iller arasında haksız rekabet doğurduğu, kaynak israfına yol açtığı gibi gerekçelerle eleştirerek, kaldırılmasını isteyen bir kesim dışında; 5084'ten yararlanan, yararlanamayan tüm iller, uygulama süresinin en az bir yıl daha uzatılmasında ısrarlı.
Gözde yasa!
Teşvikle ilgili hemen hemen hiçbir yasa 5084 kadar rağbet görmemişti. Üstelik, yürürlüğe girdiği 2004 yılından beri sürekli eleştirilmesine; kapsamdaki iller arasında "rekabet" tartışmaları yaratmasına; hattâ 49 ilin belirlenmesinde kullanılan kişi başına GSMH ölçütünün "mahkemelik" olmasına rağmen…
Bu olgudan çıkarabileceğimiz iki sonuç çıkarmak mümkün, biri şu:
Sistem, eksikliklerine, kimi "iç tutarsızlıklarına", yer yer isabetsiz parametrelere dayanmasına rağmen; yatırım, istihdam, kazanç ve "kalkınma" açlığı çeken 49 ilde en azından umut ve hareket yaratabilmiş.
Resmi veriler bunu gösteriyor.
Diğeri de şu: 5084'ün içerdiği "standart" teşvik sistemi, kapsadığı 49 ilin "yerel" ekonomik ve sosyal özellikleriyle "uyum" inceliklerine sahip bulunmadığı için iller arasında "alt kat- üst kat" ayırımına yol açtı. Kimi illere umduklarının ötesini verirken, kimi illere "hayal kırıklığı" düştü.
Güçlü ittifak
5084'ü bu ölçüde cazip kılan etkenlerin başında, Türkiye ekonomisinin "küresel" bağlamda 2008 yılında girdiği kriz şartları geliyor. Zaten ilk uzatılış gerekçesi de buydu. Nitekim, iş dünyası meslek örgüt ve kuruluşlarının çoğundan yapılan açıklamalarda bu faktör ön sıralarda yer alıyor.
Yasanın yarattığı "dayanılmaz" cazibe aynı zamanda, Türkiye'de yerel, bölgesel ve bütüncül kalkınma isteğinin ne kadar güçlü olduğunu da kanıtlıyor. Burada çıkarabileceğimiz üçüncü bir sonuç var:
Bu kadar eleştirilen bir teşvik sistemi böylesine "vazgeçilmez" olabiliyorsa, ülkenin tüm yörelerinde ekonomik ve sosyal gelişme dinamiklerini harekete geçirecek tutarlı ve sürdürülebilir bir teşvik politikası "harikalar" yaratabilir!
Bu potansiyelin yansımalarını 5084'ün en az bir; hattâ beş yıla kadar uzatılması talepleri çevresinde oluşan "güçlü ittifakta" da görüyoruz. Anadolu iş dünyasını kavrayan meslek örgütleri ile odaların; Meclis'te iktidar ile muhalefet milletvekillerinin şimdiye kadar böyle bir "ittifak" içinde yer aldıkları pek rastlanan bir durum değil.
Eh, Başbakan Tayyip Erdoğan da Trabzon'da verdiği "söz" de hâlâ geçerliyse, 5084'ün "ömrü" bir yıl daha uzayacak demektir. Bugüne kadar uzatma isteklerine "uzak duran" Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bile, bugün "Hükümet ne isterse o olur" noktasına geldiyse, siz "uzadı" bilin!