KOBİ’lerin finansmana erişimi 2024’te kısıldı umut 2025’e

Türkiye ekonomisinin omurgası konumundaki KOBİ’lerin banka kredilerindeki payı, yüksek maliyetler yüzünden geçen yıl daha da geriledi. 2024’te bankaların KOBİ kredilerinin hacmi reel olarak yüzde 7,4 daraldı, toplamdaki payı yüzde 26,7’ye düştü. Tüm işletmelerin sayıca yüzde 99,7’sini oluşturan KOBİ’ler, istihdamın yüzde 70,5’i, üretimin yüzde 41,6’sı, ihracatın yüzde 35’ini gerçekleştiriyor.

Enflasyonla mücadeleye yönelik parasal sıkılaştır­manın kararlılıkla uygu­landığı 2024 yılında, seçici kredi yaklaşımı kapsamında öncelik ta­nınmasına karşın yükselen mali­yetler yüzünden küçük ve orta boy işletmelerin (KOBİ) finansmana erişimi daha da kısıldı.

Ekonomik ve sosyal yapıda ge­lişme ve denge unsuru olan KO­Bİ’lerin kredi hacmi geçen yıl re­el olarak yüzde 7,4 daraldı. Böyle­ce bu işletmelerin, başta istihdam olmak üzere üretim, ihracat ve katma değer bazında sanayi ve hizmet sektörleri ile genel eko­nomiye yaptıkları katkıya kıyasla son derece düşük kalan bankacı­lık sektörü finansal kaynakların­dan aldıkları pay, önceki yılki dü­zeyin altına indi.

KOBİ’lerin payı yüzde 26,7

Bankacılık Düzenleme ve De­netleme Kurumu’nun (BDDK) aylık verilerine göre Aralık 2024 sonu itibarıyla 16 trilyon 46,6 milyar lira olan bankacılık sek­törü toplam kredi hacminin 4 milyar 285,7 milyar liralık bölü­münü KOBİ’lere açılan krediler oluşturdu. Önceki yıl sonuna gö­re toplam kredi hacmi cari olarak yüzde 37,5 artarken KOBİ kredi­lerindeki yıllık cari artış yüzde 33,6’da kaldı. TÜFE bazında yüz­de 44,38 olan yıllık enflasyon­la indirgendiğinde toplam kredi hacmindeki yüzde 4,8’lik reel da­ralmaya karşılık KOBİ kredile­rinde reel bazda yüzde 7,4’le da­ha yüksek oranda bir daralma yaşandı. KOBİ kredilerinin ban­kacılık sektörü toplam kredi hac­mi içinde 2023 sonu itibarıyla yüzde 27,5 olan payı, geçen yılın sonunda yüzde 26,7’ye geriledi.

En sert daralma “küçük”lerde

2024 sonu itibarıyla KOBİ’ler içinde 1-9 arası çalışanı bulunan, yıllık net satış hasılatı veya ma­li bilançosundan herhangi biri 10 milyon TL’yi aşmayan “mik­ro” işletmelerin kredi hacmi 1 trilyon 289,4 milyar, yıllık çalı­şan sayısı 10-49 arasında ve baz alınan mali kriterde 100 milyon TL’yi aşmayan “küçük” işletme kategorisindekilerin kredi hac­mi 1 trilyon 277,6 milyar, çalışan sayısı 50-249 arasında ve mali göstergeleri 500 milyon lirayı aş­mayan “orta” büyüklükteki KO­Bİ’lerin kredi hacmi ise 1 trilyon 718,7 milyar TL. Geçen yıl reel olarak mikro işletmelerin kredi bakiyesi yüzde 8,3, küçük işlet­melerin yüzde 13,1, orta büyük­lüktekilerin yüzde 2 daraldı.

Kredide aslan payı büyüklerin

2024 sonu itibarıyla toplam kredi hacminin yüzde 24,2 ora­nındaki 3 trilyon 877,2 milyar­lık bölümünü tüketici kredile­ri ve bireysel kredi kart borçları, yüzde 75,8 oranındaki 12 trilyon 169,4 milyarlık bölümünü ise ti­cari ve diğer krediler oluşturdu. Ticari kredi hacminde KOBİ kre­dileri dışarıda tutulduğunda çe­şitli sektörlerdeki az sayıdaki bü­yük işletmeye açılan tutar 7 tril­yon 883,7 milyar lira düzeyinde. Buna göre toplam kredilerin yüz­de 49,1’i büyük firmalara kullan­dırılmış durumda. Ticari kredi­lerin ise üçte ikisini büyük firma­lar alırken, KOBİ’lerin payı üçte bir düzeyinde bulunuyor. Önceki yıl sonuna göre tüketici kredile­ri ve bireysel kredi kartı borçları cari olarak yüzde 43,5, büyük fir­malara kullandırılan ticari kre­diler yüzde 36,8 arttı.

Türkiye İstatistik Kurumu 

 (TÜİK) verilerine göre KOBİ’ler, 3 milyon 378 bin 611 işletme ile Türkiye’deki tüm girişimlerin sayıca yüzde 99,7’sini oluşturu­yor. Ülkede üretimin değerinin yüzde 41,6’sını, ihracatın yüzde 35’ini, ithalatın yüzde 20’sini, is­tihdamın ise yüzde 70,5’ini KO­Bİ’ler gerçekleştiriyor. Buna kar­şın KOBİ’ler bankacılık sektörü kredilerinden yaklaşık dörtte bir dolayında pay alabiliyor. Geçen yıl en sert reel daralmanın KOBİ kredilerinde yaşanması, parasal sıkılaştırma ve yüksek faizlerin finansman maliyetlerini artır­masından en fazla bu kesimin et­kilendiğini gösteriyor.

Bu arada Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB aracılığıyla başlattığı “küresel rekabetçilik” ve “kapasite geliştirme”ye yöne­lik iki destek programı ile KO­Bİ’ler için inovasyon odaklı çö­zümler üretmeyi ve bu işletmele­rin ölçek büyütme yatırımlarını hızlandırmayı amaçlıyor. Şartla­rı yerine getiren KOBİ’ler, küre­sel rekabetçilik programında 20 puanlık geri ödemesiz faiz deste­ği ve 36 ay vade ile 50 milyon TL, kapasite geliştirmede de aynı ko­şulla 20 milyon TL’ye kadar kredi kullanabilecek.

Küresel rekabetçilik için 50 milyon TL’ye kadar kredi

 Destek Programı ile işletmelerin küresel rekabet ortamında daha dayanıklı olmaları ve rekabet avantajı elde etmelerine yönelik şu çıktılar hedefleniyor:

-Yenilikçi ürünlerin geliştirilmesi,

-İnovasyon faaliyetleri ile geliştirilmiş ürünlerin üretimi ve ticarileştirilmesi,

-Üretim süreçlerinin optimize edilmesi ve verimliliğin artırılması,

-Tedarik zinciri yönetiminin güçlendirilmesi,

-Yeni teknolojileri etkin kullanmalarının sağlanması,

-Küresel iş birlikleri ile küresel pazarlar içerisinde yer almaları

Program kapsamında işletme başına kredi alt limiti 5 milyon, üst limiti 50 milyon TL olarak belirlendi. Kamu bankaları aracılığıyla kullandırılacak kredinin azami vadesi ise 36 ay. Destek programı kapsamında işletmelerin makine, teçhizat, kalıp, yazılım, personel ve hizmet alımı giderleri için finansal kuruluşlardan kullanacakları kredinin faiz/kâr payı giderlerine 20 puanlık geri ödemesiz destek sağlanacak.

Kapasite geliştirmede üst sınır 20 milyon TL

Program ile KOBİ’lerin verimliliği, dayanıklılığı, üretimi, pazar büyüklüğü ve kurumsal kapasitesini artırmaya yönelik ölçek büyütme yatırımlarına ve büyük işletmelerin tedarikçilerinin geliştirilmesine katkı sağlamak amaçlanıyor. KOBİ’lerin büyüme yolculuğunda sağlanan bu destek 2025 yılının ilk fırsatı olarak görülüyor.

Kapasite Geliştirme Destek Programı başvuruları dönemsel olarak alınacak, 2025-1 Dönemi başvuruları 28 Şubat 2025 tarihine kadar yapılabilecek. Program kapsamında kamu bankaları üzerinden işletme başına 1-20 milyon TL arasında kredi kullandırılacak. Faiz/kâr payı giderlerine 20 puanlık geri ödemesiz destek içeren bu kredinin azami vadesi de 36 ay olacak.

Program kapsamında, işletmelerin makine-teçhizat, kalıp, yazılım, personel, hizmet alımı giderleri ve işletme sermayesi için finansal kuruluşlardan kullanacakları kredinin faiz/kâr payı giderlerine finansal kuruluşlarla imzalanan protokol hükümleri kapsamında geri ödemesiz destek sağlanacak. KOBİ’ler bu destek programından bir kez faydalanabilecek. NACE Rev. 2’ye göre; imalat sanayiinde telekomünikasyon, bilgisayar programlama ve ilgili faaliyetler, bilgi hizmet faaliyetleri, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri alt sektörlerinde faaliyet gösteren işletmeler programa başvuru yapabilecek.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 1 milyon 200 binden fazla çalışana istihdam sağlayan konfeksiyon, tekstil, deri ve mobilya sektörlerinde üretim ve istihdamı korumak amacıyla da geçen ay KOSGEB eliyle İstihdamı Koruma Programı başlatmıştı. Bu program kapsamında, söz konusu sektörlerde geçen yılki işgücü düzeyini bu yıl da koruyan KOBİ’lere çalışan başına aylık 2 bin 500 liraya kadar KOSGEB desteği sağlanacak.